Een circulaire bio-economie kan de klimaatimpact en het grondstoffengebruik van de sterk groeiende plasticsector flink beteugelen. Bij ongewijzigd beleid zal de wereldwijde productie van plastic tot 2100 waarschijnlijk verdrievoudigen. Nu al veroorzaakt de plasticsector bijna 5% van alle uitstoot van broeikasgassen. Door een circulaire biobased plasticindustrie volledig te voorzien van emissievrije elektriciteit, en door af te zien van afvalverbranding, kan de sector uiteindelijk zelfs uitgroeien tot een vorm van koolstofopslag. Dit constateren onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), de Universiteit Utrecht, de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en TNO in vakblad Nature.
In geen enkele van de modellen gebruikt voor de rapporten van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) is de plasticsector in detail uitgewerkt. Daarom hebben de onderzoekers met een nieuw model voor het eerst vier scenario’s voor de wereldwijde plasticsector onderzocht. Daaruit blijkt dat een hoge prijs voor de uitstoot van broeikasgassen, waarmee het tweegradendoel van het Parijse klimaatakkoord bereikt wordt, op zichzelf niet voldoende is om de plasticsector te laten overstappen van fossiele naar biogrondstoffen en circulaire bioplastics. Klimaatbeleid kan zelfs leiden tot extra stort van plastic in vuilnisbelten, aangezien dit niet leidt tot CO2-emissies en goedkoper is dan andere vormen van afvalverwerking.
Grenzen aan circulaire strategieën
Een scenario met aanvullend beleid gericht op een circulaire plasticsector (met onder meer strengere eisen aan productontwerp en standaardisering van soorten kunststof) stimuleert in hoge mate het hergebruik van plastic en vermindert het grondstoffengebruik. Het leidt tot 2050 ook nog eens tot een verdere afname van de CO2-uitstoot door de plasticsector en voorkomt grootschalige vuilstort. Louter sturen op circulariteit zou in de tweede helft van de eeuw leiden tot onvoldoende CO2-emissiereductie, doordat de functie van plastic als biogene (en dus niet-fossiele) koolstofopslag minder wordt benut. Bovendien is er niet voldoende plastic afval beschikbaar om via recycling tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar plastic. Een volledig circulaire plasticsector is dan ook alleen mogelijk door beperking van de vraag naar plastic.
Koolstofvastlegging door circulaire bio-economie
Een circulaire plasticsector die ook nog eens gebruik maakt van biogrondstoffen biedt grote mogelijkheden om negatieve emissies te bereiken, via biogene koolstofvastlegging. Een combinatie van biogrondstoffen met emissievrije elektriciteit, hoogwaardige recycling en minimalisering van afvalverbranding maakt de sector potentieel tot een vorm van koolstofopslag. In 2050 zou 13% van de biomassa die nu nog bestemd is voor het opwekken van energie ingezet kunnen worden als grondstof voor plastics. Plastics met een lange levensduur zoals bouwmaterialen vormen de grootste plasticvoorraad op aarde. Door deze materialen uit biogrondstoffen te produceren ontstaan negatieve emissies. Als de volledige plasticproductie tot 2100 biobased zou zijn met een gebruiksduur van tientallen tot honderden jaren, wordt in theorie het equivalent van negen maal de huidige jaarlijkse energie-gerelateerde broeikasgasuitstoot vastgelegd.
Voorwaarden voor hoogwaardige recycling
Wel is er, om een hoog aandeel recycling te bereiken, een betere afvalinzameling en -sortering nodig, en een beter circulair productontwerp. Om de beschikbaarheid van hoogwaardige plastics te kunnen blijven garanderen zal er bovendien meer moeten worden ingezet op chemische recycling. Bij dat proces worden verontreinigingen verwijderd en komen hoogwaardige grondstoffen voor nieuwe plastics beschikbaar, in tegenstelling tot mechanische recycling (het vermalen van plastic tot korrels voor hergebruik) waarbij de kwaliteit van plastics achteruitgaat: verontreinigingen blijven aanwezig waardoor mechanisch gerecycled plastic niet geschikt is voor bijvoorbeeld voedselverpakkingen.
Foto: ontwikkeling van PHA bioplastic door waterschappen (Etteke Wypkema)