Ondanks regionale bedreigingen zoals ontbossing en bosbranden, blijken bossen nog altijd een krachtig wapen in de strijd tegen klimaatverandering. Nieuw onderzoek laat zien dat ’s werelds bossen in de afgelopen 30 jaar consequent CO2 hebben opgenomen, met een gemiddelde van 3,5 ± 0,4 miljard ton koolstof per jaar. Dit is meer dan een derde van de uitstoot door verbranding van fossiele brandstoffen tussen 1990 en 2019.
Bossen spelen dus nog altijd een cruciale rol spelen in het tegengaan van klimaatverandering, laat deze studie zien. Maar op sommige plekken zijn er ook bedreigingen waardoor de opslagcapaciteit van bossen afneemt of ze zelfs een bron van koolstofuitstoot zijn geworden. Vooral de boreale bossen op het noordelijk halfrond (Alaska, Canada en Rusland) hebben te maken met een aanzienlijke afname van 36% minder koolstofopslag. Deze daling wordt toegeschreven aan een toename van bosbranden, insectenuitbraken en opwarming van de bodem. Canadese bossen zijn inmiddels zelfs een kleine bron van koolstofuitstoot.
Neutrale balans in de tropen, verschillen in gematigde bossen
Ook in tropische bossen neemt de opvangcapaciteit op sommige plekken af. Door ontbossing nemen bepaalde regio’s 31% minder koolstof op. Dit verlies wordt deels gecompenseerd door de hergroei van bossen op voormalige landbouwgronden en in gekapte gebieden, waardoor de netto koolstofbalans in de tropen neutraal is gebleven.
Europese bossen vertoonden een kleine afname van hun opnamecapaciteit, vermoedelijk te wijten aan de gevolgen van klimaatverandering, toegenomen houtoogst en minder investeringen in nieuwe en jonge bossen. Andere gematigde bossen daarentegen nemen juist 30% meer koolstof op. Deze stijging is grotendeels te danken aan grote inspanningen voor bosherstel en herbebossing, vooral in China.
Unieke metingen op de grond
Het onderzoeksteam analyseerde gegevens van miljoenen bospercelen over de hele wereld en combineerde daarbij metingen van bosinventarisaties en remote sensing. Gert-Jan Nabuurs leidde samen met Bas Lerink, beide werkzaam bij Wageningen University & Research, het Europese deel van het onderzoek.
“Deze studie onderscheidt zichzelf omdat het gebaseerd is op uitgebreide metingen op de grond,” legt Nabuurs uit. “In wezen een boom-voor-boom beoordeling van grootte, soort en biomassa. Deze metingen zijn nog steeds het meest betrouwbaar als informatiebron. Remote sensing is belangrijk om de boombedekking van bovenaf te kunnen beoordelen, maar kan de groeidynamiek van een bos daaronder niet zien. De unieke waarde van dit onderzoek ligt in de gedetailleerde gegevensverzameling ter plaatse.”
Uitkomst verrassing voor wetenschappers
“Dat ’s werelds bossen nog altijd zoveel koolstof opslaan was een verrassing gezien de toename van natuurbranden, droogte, houtkap en andere stressfactoren,” zegt Nabuurs aan. “Het blijkt nu dat de toenemende uitstoot van koolstof in sommige regio’s gecompenseerd wordt door een hogere opslag op andere plekken. Dit komt met name door het opnieuw laten groeien van secundaire bossen, herbebossing en duurzaam beheer van gematigde bossen. In de media is er veel aandacht voor bedreigingen zoals bosbranden, maar zoals ik het wel eens verwoord: een vallende boom maakt meer lawaai dan 100 groeiende bomen. Dit verklaart mogelijk de verrassende uitkomst.”
Bossen als natuurlijke klimaatoplossing
De bevindingen ondersteunen het potentieel van beter bosbeheer en -bescherming als natuurlijke klimaatoplossing. Het onderzoek beschrijft hoe bepaalde beleidsmaatregelen kunnen helpen om de wereldwijde koolstofopslag in stand te houden. Bijvoorbeeld een focus op het terugdringen van ontbossing in de tropen, bosherstel in aangetaste gebieden en op plekken waar landbouw niet mogelijk is, het verbeteren van houtoogst en langdurig gebruik van hout om de uitstoot door houtkap te verminderen. De Europese natuurherstelwet is volgens de onderzoekers een essentieel antwoord hierop, die nu consistent moet worden geïmplementeerd.
Het onderzoek benoemt ook dat er beperkingen zijn in de toegang tot gegevens en gegevensverzameling, vooral in Rusland en tropische gebieden. De onderzoekers roepen op tot meer onderzoek en het opzetten van bosinventarisaties in deze gebieden, en openheid van gegevens om onzekerheden in koolstofschattingen te verminderen. Hierdoor is het mogelijk de wereldwijde koolstofbalans te verbeteren.