De internationale beurzen doen het sinds maart van dit jaar al wat beter. De tegenvallende en onzekere economische conjunctuur speelt de beleggers evenwel nog steeds parten. En er is veel meer nodig om het vertrouwen-van-harte van de belegger terug te winnen. Zware incidenten als de fraude bij Enron en Ahold hebben dat vertrouwen diep geschonden.
In een misschien wat eigenzinnige definitie zie ik -corporate governance’ als een bundeling van diverse, versterkende maatregelen inzake het deugdelijk en transparanter bestuur van een onderneming of vereniging, zonder dat daarbij voorbij gegaan wordt aan de belangen van andere (maatschappelijke) actoren dan diegenen die voornamelijk voordeel genieten van de macht.
-Corporate governance’ is meer dan enkel een goede verstandhouding tussen aandeelhouders, bestuur en directie. Ook nieuwe potentiële aandeelhouders tellen mee: zij dienen immers nog te worden overtuigd. Daarnaast zijn overheid, klanten en leveranciers en zeker niet te vergeten ook de werknemers betrokken. Elk bedrijf dient na te denken over zijn eigen sociale rol en zijn eigen rol in de sociale vooruitgang. Het nemen van juiste beheersbeslissingen, het afbakenen en transparant communiceren van ieders verantwoordelijkheid: er wordt minder tijd verloren, het draagt bij tot een positieve langetermijncultuur, aldus zorgen ze voor de vermindering van kosten en risico’s. Vertrouwen doet kapitaalkosten dalen.
En dat is nog niet alles. Uit een studie van Rob Bauer (Universiteit Maastricht) en Nadja Günster (Erasmus Universiteit Rotterdam) blijkt trouwens dat bedrijven met een goede -corporate-governance’- structuur beter renderen. Goed geleide ondernemingen worden door beleggers dan ook hoger gewaardeerd.
Heropleving
Recente schandalen hebben de noodzaak voor deugdelijk bestuur nieuw leven ingeblazen. Medio 2002, zeer snel na de Enron-affaire en het WorldCom-debacle, voerden de VS de ingrijpende Sarbanes-Oxley-wetgeving in. De beursautoriteit SEC maakt vandaag volop uitvoeringsbesluiten aan. Strenge documentatieverplichtingen en allerlei communicaties zullen de bedrijven op korte termijn met nieuwe kosten confronteren. Maar die kosten gaan in rook op als daardoor het vertrouwen van de beleggersgemeenschap, voor het eerst in drie jaar, weer nieuw leven wordt ingeblazen.
Ook de Europese Commissie is actief in dit domein. Het Europees commissielid Frits Bolkestein lanceerde in mei een actieplan ter modernisering van het vennootschapsrecht. Opvallend daarbij is dat maatregelen inzake de bescherming voor werknemers of de verhoging van de efficiëntie en het concurrentievermogen van de ondernemingen, het in de prioriteitsstelling moet afleggen tegen een reeks voorstellen op het gebied van deugdelijk bestuur. Het zijn immers deze laatste die het vertrouwen op de kapitaalmarkt moeten versterken. -Economieën draaien alleen wanneer ondernemingen op doorzichtige wijze worden geleid, anders gaan investeringen en banen verloren, en dat gaat ten koste van iedereen: aandeelhouders, werknemers, schuldeisers en het gewone publiek’, stelt Bolkestein. Het actieplan wil flexibel zijn ten aanzien van de toepassing, maar strikt ten aanzien van de principes. Het wil geen nieuwe Europese code inzake -corporate governance’ opleggen. -De benadering van de zelfregulerende markt die louter gebaseerd is op niet-bindende aanbevelingen, is evenwel niet voldoende om goed deugdelijk bestuur te waarborgen.’ De Europese Unie moet daarom gezamenlijk een paar essentiële regels vaststellen. Maar zullen we door de logheid van het Europese huis, voor het eind van dit decennium überhaupt nog iets te zien krijgen?
Nederland
Wie niet bij de pakken bleef zitten, was het Nederlandse ondernemergild. Dat gebeurde wel met wat schaamrood op de wangen, want hebben onze noorderburen niet -de Europese Enron’ onder hun bedrijven? Een commissie, onder voorzitterschap van Morris Tabaksblat, de gewezen CEO van Unilever (en huidig bestuursvoorzitter van Aegon, Reed Elsevier en TPG), doet de wetgever zestien aanbevelingen om de regelgeving inzake -corporate governance’ een meer dwingend karakter te geven. Een greep uit hun voorstellen. De bestuurders zouden hun werknemersstatuut ontnomen worden. Hun -gouden handdruk’ zou beperkt worden tot één jaarsalaris, exclusief bonussen en dergelijke. Bestuurders zouden aandelen in de eigen onderneming tot hun vertrek moeten vasthouden. Zelf beleggen in aandelen van andere ondernemingen zou worden verboden. Eén persoon zou niet meer dan vijf bestuursmandaten mogen opnemen, waarbij het voorzitterschap dubbel telt (ook Tabaksblat wil onthaasten). Aandeelhouders zouden overnames of desinvesteringen voortaan goedkeuren. Grotere institutionelen zouden ex post hun stemgedrag op een jaarvergadering moeten toelichten, enzovoort.
Naar Brits model zouden de Nederlandse ondernemingen die verzaken aan al die strenge regels, openbaar moeten maken welke goed redenen daarvoor kunnen worden ingeroepen.
Vooral de snelheid waarmee de elfkoppige commissie haar huiswerk afleverde, was opzienbarend. Die was er enkel omdat het vertrouwen in de kapitaalmarkt zoek is geraakt, -en dat vraagt nu om actie’, stelde Tabaksblat, in de hoop dat de nieuwe code begin 2004 kan gelden.
VBO
In België liet het VBO al weten dat ons bedrijfsleven inzake het pakket aan voorgestelde maatregelen ook in die richting denkt.
Met die reactie moet het een kleine stap zijn om de zelfregulering ook hier de wind in de zeilen te blazen, anders nemen andere actoren het initiatief. Een commissie-van-binnenuit lijkt efficiënt en blijkt in Nederland voor alle partijen overtuigend, met kennis van zaken én vooral: charisma. Welke gezaghebbende -Tabaksblat’ brengt topbedrijfsleiders en andere maatschappelijke belanghebbenden rond de tafel en zorgt ervoor dat alvast dat deel van de vertrouwensdiscount op de beursnoteringen op korte termijn wordt weggeveegd? Ook dat maakt deel uit van duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen.