Steeds meer toeleveranciers maken werk van duurzaamheid. Maar hoe zorgen zij dat er ook met hun groene producten gewerkt wordt? Uit onderzoek voor het recent verschenen BouwKennis Jaarrapport Nederland 2013/2014 blijkt dat de keuze voor duurzame maatregelen vooral gemaakt wordt in de ontwerp- en initiatieffase van een project.

Opdrachtgevers zijn hierbij het vaakst de beslissende partij. Bij deze keuze spelen betrouwbaarheid, inzicht in de terugverdientijd en aanschafkosten een grote rol. Ook persoonlijke motivatie is belangrijk.

  • Opdrachtgevers wijzen vaker op initiatieffase als keuzemoment duurzame maatregelen

  • Architect verdrongen als beslisser in werkvoorbereiding- of uitvoeringsfase

  • Life-cycle costs spelen in veel mindere mate een rol dan aanschafkosten

Duurzaamheid is een belangrijk speerpunt van veel toeleveranciers in de bouw. Het keuzeproces rondom duurzame maatregelen is echter ondoorzichtig. Daardoor is het voor hen lastig de concurrentiestrijd in hun voordeel te beslissen. BouwKennis onderzocht daarom wanneer de keuze voor duurzame maatregelen wordt gemaakt, wie dit doet en wat hierbij de belangrijkste factoren zijn.

Eerste fasen beslissend
De keuze of en met welke duurzame maatregelen gewerkt wordt, valt veelal in de eerste fasen van het bouwproces. Ruim zes op de tien betrokkenen noemt de ontwerpfase, terwijl vier op de tien de initiatieffase van een project aanwijst. Wat opvalt is dat opdrachtgevers (overheid, corporaties en ontwikkelaars) de initiatieffase vaker dan gemiddeld aanwijzen als keuzemoment, terwijl dit volgens uitvoerende partijen juist vaker in de ontwerpfase gebeurt.

Opdrachtgever heeft laatste woord
Het moment waarop er gekozen wordt, bepaalt vaak ook wie er kiest. Valt de keuze in de ontwerp-, initiatief- of bestekfase? Dan neemt de opdrachtgever het vaakst de beslissing, op afstand gevolgd door de architect en de corporatie. Voor vrijwel alle marktpartijen geldt hier trouwens dat zij vaker dan gemiddeld naar zichzelf wijzen als beslisser.

Als de keuze voor duurzame maatregelen in de werkvoorbereiding- en uitvoeringsfase valt, is de opdrachtgever eveneens leidend in het keuzeproces. De architect is hier echter verdrongen door de hoofd- en onderaannemer. Deze verschuiving verraadt het gefaseerde karakter van de bouw: de invloed van partijen die verantwoordelijk zijn voor de grote lijnen, neemt later in het proces af ten gunste van uitvoerders. In het rapport worden de verschillen tussen marktpartijen verder uitgediept.

Belangrijkste factoren duurzame maatregelen
Met kennis over beslissers en beslismomenten kunnen toeleveranciers een doelgerichte strategie opstellen om hun producten in het beslissingsproces te krijgen. Maar om deze strategie concreet te maken moet men ook weten welke argumenten aan de basis liggen van genomen beslissingen.

Om te achterhalen welke factoren het meeste gewicht in de schaal leggen, is marktpartijen die eerder aangaven dat zij de beslisser zijn bij de keuze voor duurzame maatregelen gevraagd welke factoren bij deze keuze beslissend waren. Drie factoren worden met afstand het vaakst genoemd: de betrouwbaarheid van de maatregel, inzicht in de terugverdientijd en de aanschafkosten. Met name voor architecten en bouwmanagement- & adviesbureaus geeft de betrouwbaarheid de doorslag. Waarschijnlijk hangt dit samen met de nieuwigheid van diverse duurzame toepassingen, terwijl opdrachtgevers vaak vragen om bewezen technologieën die minder risicovol zijn.

Aanschafkosten leidend
Dat het kostenplaatje belangrijk is, spreekt voor zich in een op de laagste prijs georiënteerde bouwkolom. Opvallend hierbij is wel dat de life-cycle costs in veel mindere mate een rol spelen dan de  aanschafkosten. Alleen adviesbureaus en architecten hebben hier oog voor, terwijl deze factor in een ideale situatie leidend zou moeten zijn bij een beslissing. Helaas spelen er andere belangen (of ontbreekt er juist belang) waardoor dit aspect naar de achtergrond verdwijnt. Zo rekenen ontwikkelaars bijvoorbeeld veel vaker alleen met aanschafkosten.

Rol persoonlijke motivatie groot
Een belangrijke conclusie is dat de persoonlijke motivatie voor maar liefst de helft van de architecten beslissend is bij de keuze voor duurzame maatregelen. Met persoonlijk motivatie wordt onder andere bedoeld of iemand extra moeite wil doen om energie te besparen in projecten waarin hij meewerkt. Als een werknemer persoonlijk gemotiveerd is maatregelen toe te passen zal hij dit in zijn werk ook doen. De persoonlijke motivatie bepaalt ook hoeveel aandacht er wordt besteed aan duurzaamheid. Het is dus zaak tijdens een project beslissers te betrekken die duurzaam gemotiveerd zijn.