Pfizer, BioNTech, Moderna en Sinovac maakten in 2021 en 2022 een buitengewone 90 miljard USD winst op hun COVID-19 vaccins en geneesmiddelen. Het nieuwe SOMO-rapport Pharma’s Pandemic Profits laat zien dat deze enorme winsten grotendeels te danken zijn aan tientallen jaren onderzoek dat is gefinancierd door overheidsinvesteringen, miljarden aan subsidies voor ontwikkeling en productie en tientallen miljarden aan Advanced Purchase Agreements (APA’s) met overheden.

Pfizer alleen al maakte in 2021 en 2022 35 miljard USD nettowinst op zijn COVID-19 gerelateerde producten. BioNTech en Moderna verdienden elk 20 miljard USD, terwijl Sinovac 15 miljard USD opstreek.
Nu de beleidsmakers wereldwijd de tijdens COVID-19 geleerde lessen evalueren, is het absoluut noodzakelijk dat zij het eens worden over krachtige maatregelen om dergelijke extreme woekerwinsten ten koste van de belastingbetaler in de toekomst te voorkomen. In de Pandemie-overeenkomst, een nieuw internationaal instrument waarover deze week onderhandelingen beginnen, wordt erkend dat regeringen voorwaarden moeten verbinden aan overheidsfinanciering van medisch onderzoek en ontwikkeling. De eerder deze maand gepubliceerde ontwerptekst schiet echter ernstig tekort om voorwaarden over prijsstelling, winstmarges en gelijke toegang verplicht te stellen.

Esther de Haan, Senior Onderzoeker bij SOMO: “Zonder dwingende regels zal er weinig veranderen. Grote bedrijven zullen onvoorwaardelijke overheidsfinanciering blijven ontvangen en perverse deals blijven sluiten. Publieke financiering moet het publieke belang dienen en dat betekent betaalbare en veilige medicijnen die voor iedereen toegankelijk zijn, geen superwinsten voor Big Pharma.”

Miljarden overheidsgeld en APA’s, zonder voorwaarden

Tijdens de pandemie hebben overheden miljarden uitgegeven om onderzoek en ontwikkeling van vaccins te ondersteunen. Zeven vaccinproducenten ontvingen minstens 5,8 miljard dollar aan overheidsfinanciering, waarbij de Amerikaanse regering met 5 miljard dollar de grootste financier was. De gemaakte afspraken bevatten, voor zover kon worden vastgesteld, geen verplichtingen voor de bedrijven om geld terug te geven, zelfs niet wanneer grote winsten werden gemaakt.

De producenten van vaccins profiteerden nog meer van Advanced Purchase Agreements (APA’s), waarbij de ontwikkeling en de productie vooraf wordt gefinancierd en het risico wordt overgedragen van de leveranciers naar de kopers. De farmaceutische bedrijven ontvingen minstens 86,5 miljard dollar via deze APA’s. De Haan: “Het exacte bedrag is moeilijk vast te stellen en zou wel eens veel hoger kunnen liggen omdat bedrijven en overheden niet transparant zijn geweest over hun deals. Voor zover wij hebben kunnen vaststellen, hoefden bedrijven op grond van deze overeenkomsten geen geld terug te geven dat was gebruikt voor de ontwikkeling en productie van vaccins, zelfs niet wanneer de ontwikkeling mislukte en het vaccin nooit werd geleverd.”

Vaccins duur verkocht

Ondanks het feit dat Pfizer/BioNTech en Moderna enorme bedragen ontvingen via subsidies en APA’s en vanaf het begin al aanzienlijke winsten boekten, kozen ze ervoor om de prijs van hun vaccins tussen 2020 en 2022 met respectievelijk 56% en 73% te verhogen. Aangezien er de komende jaren minder vaccins zullen worden verkocht, hebben beide bedrijven al aangekondigd hun laatst bekende prijzen dit jaar te verviervoudigen, kennelijk om grote winsten te kunnen blijven boeken.

Ongelijke behandeling van vaccins

Regeringen en internationale organisaties moeten ervoor zorgen dat de voordelen van overheidsinvesteringen in onderzoek, ontwikkeling en productie niet leiden tot exorbitante winsten, concludeert het rapport. Ook moeten vaccins wereldwijd eerlijker verdeeld worden. De Haan: “Bedrijven zijn schaamteloos voor de winst gegaan en hebben de voorkeur gegeven aan deals met landen met een hoog inkomen, die een hogere prijs per dosis betaalden. Rijke landen hebben ook lage-inkomenslanden verdrongen door deals te sluiten met alle vaccinproducenten en meer vaccins op te eisen dan ze nodig hadden.”

Symptoom van systeemcrisis

Deze maand stonden de enorme winsten van oliemultinationals als Shell en Exxon en voedselmultinationals als Unilever en Ahold-Delhaize centraal in het nieuws. In een tijd waarin gewone mensen worstelen om rond te komen, worden Big Oil en Big Food superrijk, net als Big Pharma. Terwijl de oliemultinationals geld verdienen met het aanjagen van klimaatverandering en profiteren van de economische ontwrichting door de oorlog in Oekraïne, en voedselmultinationals profiteren van de inflatie om hun prijzen kunstmatig te verhogen, profiteren de farmaceutische bedrijven van een wereldwijde pandemie en een enorme toestroom van overheidsgeld. Deze enorme winsten van het grootkapitaal verdiepen de welvaartsongelijkheid wereldwijd.