Hoe kan de samenleving haar obsessie met economische groei loslaten en zich richten op doelen als welzijn, inclusie en duurzaamheid? Dat is een van de kernvragen waar een nieuw Europees project van 3 miljoen euro zich over buigt de komende vier jaar. Leids universitair onderzoeker Rutger Hoekstra is projectcoördinator van WISE Horizons. ‘We weten dat een samenleving gericht op economische groei onhoudbaar is, maar hoe ziet een “samenleving na de groei” eruit en hoe kunnen we die bereiken?’

Hoe zullen onze levens en die van onze kinderen en kleinkinderen er in 2050 en daarna uitzien? En welke maatstaven en welk beleid zijn daarvoor nodig? WISE Horizons wil de overgang versnellen naar een nieuw economisch paradigma waarin welzijn, inclusie en duurzaamheid (WISE) prioriteit krijgen. Voor Hoekstra, die zich sinds 2007 met dit onderwerp bezighoudt, is dit een droom die uitkomt: ‘Acht vooraanstaande universiteiten en organisaties werken samen aan deze belangrijke vraag. Dat geeft ons echt de kans om de vooruitgang naar inclusief en duurzaam welzijn te versnellen.’

Vormgeven aan een samenleving na de groei

Dit nieuwe project vormt straks een geavanceerd kader met WISE-indicatoren en -modellen om een samenleving na de groei te helpen vormgeven. Het sluit aan bij Europese beleidsstrategieën zoals de netto nul-doelstellingen, de circulaire economie, de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) en productiviteit en duurzaam concurrentievermogen. Maar WISE Horizons biedt ook een breder mondiaal perspectief met behulp van WISE Horizons-deskundigen op het gebied van Chinees en Afrikaans duurzaamheidsbeleid en wereldwijde stakeholder engagement.

World Inequality Lab

Omdat veel beleidsmaatregelen zeer uiteenlopende gevolgen hebben voor demografische groepen, is er binnen dit project speciale aandacht voor ongelijkheden. Lucas Chancel, die samen met Thomas Piketty co-directeur is van het World Inequality Lab, zal dit leiden. Chancel legt uit dat we de afgelopen decennia ons begrip van inkomens- en vermogensongelijkheid behoorlijk hebben uitgebreid. ‘Met dit project hopen we onze kennis van ongelijkheden op het gebied van welzijn, gezondheid, onderwijs, tijdsbesteding en CO2-uitstoot uit te breiden. En we willen kijken hoe deze zich in de toekomst kunnen ontwikkelen.’

WISE-database en -modellen die verder gaan dan het BBP

Het project bouwt voort op de WISE-database die is ontwikkeld door het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) van de Universiteit Leiden. De database is een opslagplaats van indexen en indicatoren voor welzijn, inclusie en duurzaamheid. Deze maatstaven worden soms ‘Beyond-GDP’ genoemd omdat ze beter zijn voor maatschappelijke vooruitgang dan de huidige dominante economische indicator: het Bruto Binnenlands Product (BBP). De WISE-databank verstrekt straks actuele informatie aan beleidsmakers en journalisten, maar ook biedt ook historische tijdreeksen vanaf 1820.

De rol van de Universiteit Leiden

Het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) van de Universiteit Leiden is de coördinator van het project en zal de WISE-database van indexindicatoren ontwikkelen en een nieuw WISE-boekhoudkundig kader creëren. Daarnaast zal een historische analyse (sinds 1820) van trends in welzijn, inclusie en duurzaamheid worden geanalyseerd, evenals de visualisatie van meer recente beleidsrelevante dashboards van indicatoren en indexen. CML zal ook toekomstgerichte modellen produceren over hoe welzijnslevensstijlen binnen de planetaire grenzen kunnen worden bereikt en over de rol van de circulaire economie bij het bereiken van deze toekomst.

Vooraanstaande deskundigen en instituten creëren straks een verscheidenheid aan WISE-beleidsmodellen om potentiële groeibeleidsmaatregelen te onderzoeken. Daarin staat informatie over onderwerpen als productiviteit, planetaire grenzen, duurzame levensstijlen, economische en niet-economische ongelijkheden, de circulaire economie en de toekomst van de welvaartsstaat. Dr. Lirong Liu en dr. Simon Mair werkten samen aan het post-groei-werk van prof. Tim Jackson en gaan binnen dit project het werk aan enkele van deze deelmodellen leiden. En dr. Kirsten Wiebe gaat een holistisch geïntegreerd model ontwikkelen. Enthousiast vertelt Kirsten wat dit betekent: ‘De toekomstscenario’s die we kunnen beschrijven met behulp van kwantitatieve modellen zal politici, media en burgers helpen om een betere voorstelling te maken van mogelijke paden voor wereldwijde duurzame ontwikkeling en hun implicaties op welzijn en inclusie.’

WISE Co-creatie

Belangrijk binnen dit project is om de beleidsmodellen samen te maken met betrokkenen. Zij krijgen nadrukkelijk de uitnodiging om deel te nemen aan een aantal co-creatielabs en mee te doen aan workshops. Het WISE Stakeholder Platform is straks een netwerk van netwerken en moet deze samenwerking makkelijker maken. Een ambitieuze communicatiestrategie gaat het publiek betrekken, om samen mee te denken en te praten over een nieuwe toekomst waarbij de economie niet centraal staat.

‘We kijken ernaar uit om binnen dit project samen met partners van over de hele wereld te werken aan een beter begrip van kansen en uitdagingen in het centraal stellen van welzijn in de economie. We nodigen u – onderzoekers, beleidsmakers en burgers – uit om aan te sluiten bij het nieuwe Stakeholder Platform om te helpen aan de co-creatie van een toekomst gebaseerd op welzijn, inclusie en duurzaamheid,’ zegt Jonathan Barth, directeur beleid bij ZOE future-fit-economies.