De verpakkingen van to go-winkels en fastfoodketens zijn verre van duurzaam. De verpakkingen worden nauwelijks gerecycled en de mogelijkheden voor hergebruik zijn zeer beperkt. Dat blijkt uit onderzoek van milieuorganisatie Natuur & Milieu. Of het nu gaat om koffiebekers, bekers voor frisdrank, zakken voor broodjes of frietbakjes, maar liefst 85% van de verpakkingen belandt na een zeer kortdurend gebruik in de verbrandingsoven. Opvallend: van de papieren verpakkingen is geen enkele verpakking te recyclen. Natuur & Milieu spreekt van een ongemakkelijk beeld. ‘Recycling staat al jarenlang op de agenda en toch staan we nu op het punt dat er met miljoenen wegwerpverpakkingen per dag helemaal níets te beginnen valt. Dat pleit voor een heel snelle overstap naar herbruikbare verpakkingen.’

Jaarlijks gooien we in Nederland ruim zeven miljard  wegwerpbekers en voedselverpakkingen voor directe consumptie weg. Natuur & Milieu richt zich in haar onderzoek op dertien grote to go-merken, zoals Starbucks, McDonald’s, KFC, Burger King, Julia’s, Hema, AH to go en Kiosk. De onderzoekers keken naar het materiaal van de verpakking, de afvalscheiding in en rondom de winkels, de recyclebaarheid en het aanbod van herbruikbare varianten.

‘Dit onderzoek laat zien dat het bijzonder slecht gesteld is met de duurzaamheid van deze afvalstroom. Het roer moet echt om. Alleen met herbruikbare verpakkingen dammen we die enorme stroom in’, aldus Rob van Tilburg, directeur programma’s bij Natuur & Milieu.

Afvalscheiding lost probleem niet op

Uit het onderzoek blijkt dat de ‘papiergebaseerde’ verpakkingen, zoals kartonnen koffiebekers, allemaal worden verbrand in plaats van gerecycled. Dit staat haaks op het duurzame imago van papieren verpakkingen. Ongeveer driekwart van de plastic verpakkingen wordt verbrand, een kwart wordt gerecycled. Dat zoveel verpakkingen de verbrandingsoven in vliegen, komt doordat er nauwelijks afvalscheiding voor to go-verpakkingen is. Betere scheiding zou voor plastic verpakkingen een grote verbetering zijn, al vormen de verpakkingsontwerpen een volgend probleem. In het ontwerp wordt namelijk onvoldoende rekening gehouden met wat nodig is voor goede recycling. Voor papieren verpakkingen geldt dat vocht en voedselresten de belangrijkste boosdoeners zijn. Als papier vervuild is, is recycling niet meer mogelijk.

Hergebruik

Uit het onderzoek blijkt verder dat herbruikbare verpakkingen nog in de kinderschoenen staan. Alleen voor warme dranken worden op sommige locaties herbruikbare opties aangeboden. Het gaat dan met name om het meenemen van een eigen beker door de klant. Van Tilburg: ‘Het zou veel beter zijn als herbruikbare bekers standaard worden aangeboden en ingenomen door de winkelier. Net zoals dat gebeurt bij statiegeld voor flessen.’ Koffie- en theebekers vormen bovendien slechts 17% van het totale verpakkingenaanbod, uit het onderzoek blijkt dat voor de rest van de consumpties nog geen enkele herbruikbare verpakking wordt aangeboden.

Wetgeving

Vanaf 1 juli 2023 zijn winkeliers en horeca verplicht om voor hun to go-assortiment ook de mogelijkheid tot hergebruik aan te bieden. Voor wegwerpbekers en bakjes moeten ze een extra bijdrage gaan vragen aan de klant. Dit heeft het kabinet dit voorjaar besloten naar aanleiding van Europese wetgeving over plasticgebruik. Daarnaast heeft Brussel afgelopen week een voorstel gelanceerd om de hoeveelheid verpakkingsmateriaal terug te dringen. Daarin zijn ook doelen opgenomen voor herbruikbare verpakkingen, voor zowel to go als consumptie ter plaatse.

Overheid

Natuur & Milieu wil dat de overheid en de bedrijven meer gaan doen om herbruikbare verpakkingen tot norm te maken. ‘De nieuwe regels van het kabinet zijn met name voor to go verpakkingen onvoldoende. Met deze regels blijft de consument degene die besluit om wél of niet zijn eigen beker of bakje meeneemt. Dat gaat niet voldoende opleveren. Je wilt eigenlijk dat bedrijven standaard zelf herbruikbare bekers en bakjes aanbieden, dat is veel klantvriendelijker. De overheid zou herbruikbare verpakkingen dus moeten verplichten.  Bedrijven zullen dan flinke stappen moeten gaan zetten om hun verpakkingenbeleid daarop aan te passen. Van consumenten weten we dat ze graag overgaan gaan op herbruikbare verpakkingen, dat is vast een mooie motivatie voor bedrijven’, hoopt Van Tilburg.

Mission Reuse

Het onderzoek naar to go-verpakkingen volgt op een groot landelijk onderzoek naar de recyclebaarheid van plastic verpakkingen in de supermarkt. Uit dat onderzoek van Natuur & Milieu bleek dat maar liefst tweederde van de verpakkingen niet goed te recyclen zijn. De oorzaken daarvan zijn, naast beperkte afvalscheiding, met name te vinden in het ontwerp van de verpakkingen. Ook supermarkten bieden nog maar heel beperkt herbruikbare verpakkingen aan, was de conclusie. Om de invoer van herbruikbare verpakkingen voor ondernemers makkelijker te maken werkt Natuur & Milieu samen met Enviu en Recycling Network aan het programma Mission Reuse.