Vandaag stelt de Commissie nieuwe EU-brede regels voor verpakkingen voor om deze voortdurend groeiende bron van afval en frustratie bij de consument aan te pakken. Elke Europeaan produceert gemiddeld bijna 180 kg verpakkingsafval per jaar. Verpakkingen zijn een van de belangrijkste gebruikers van nieuwe materialen, aangezien 40 % van de kunststoffen en 50 % van het in de EU gebruikte papier bestemd is voor verpakkingen. Zonder maatregelen zou er in de EU tegen 2030 een verdere toename van het verpakkingsafval met 19 % plaatsvinden en voor kunststof verpakkingsafval zelfs een stijging van 46 %.

De nieuwe regels zijn bedoeld om deze trend een halt toe te roepen. Voor consumenten zullen zij zorgen voor herbruikbare verpakkingsopties, onnodige verpakkingen vermijden, oververpakking beperken en voorzien in duidelijke etiketten om correcte recycling te ondersteunen. Voor de industrie zullen zij nieuwe zakelijke kansen creëren, met name voor kleinere bedrijven, de behoefte aan nieuwe materialen verminderen, de recyclingcapaciteit van Europa vergroten en Europa minder afhankelijk maken van primaire hulpbronnen en externe leveranciers. Zij zullen de verpakkingssector op het goede spoor zetten om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken.

De Commissie verschaft consumenten en de industrie ook duidelijkheid over biogebaseerde, composteerbare en biologisch afbreekbare kunststoffen: daarbij wordt aangegeven voor welke toepassingen dergelijke kunststoffen echt milieuvriendelijk zijn en hoe zij moeten worden ontworpen, verwijderd en gerecycleerd.

De voorstellen zijn belangrijke bouwstenen van het actieplan voor de circulaire economie van de Europese Green Deal en de doelstelling daarvan om van duurzame producten de norm te maken. Zij beantwoorden ook aan de specifieke behoeften van de Europeanen die tijdens de Conferentie over de toekomst van Europa naar voren zijn gebracht.

Voorkomen van verpakkingsafval, bevorderen van hergebruik en navullen, en ervoor zorgen dat alle verpakkingen tegen 2030 recycleerbaar zijn

De voorgestelde herziening van de EU-wetgeving inzake verpakking en verpakkingsafval heeft drie hoofddoelstellingen. Ten eerste, de productie van verpakkingsafval voorkomen: de hoeveelheid verminderen, onnodige verpakkingen beperken en oplossingen voor herbruikbare en navulbare verpakkingen bevorderen. Ten tweede moet recycling van hoge kwaliteit (“gesloten kringloop”) worden gestimuleerd: ervoor zorgen dat tegen 2030 alle verpakkingen op de EU-markt recycleerbaar zijn op een economisch haalbare manier. En ten slotte de behoefte aan primaire natuurlijke hulpbronnen verminderen en een goed functionerende markt voor secundaire grondstoffen tot stand brengen door het gebruik van gerecycleerde kunststoffen in verpakkingen te verhogen door middel van bindende streefcijfers.

  • Het hoofddoel is om tegen 2040 per lidstaat per hoofd van de bevolking het verpakkingsafval met 15 % te verminderen ten opzichte van 2018. Dit zou leiden tot een totale afvalvermindering in de EU van circa 37 % ten opzichte van een scenario zonder wijziging van de wetgeving. Dit zal gebeuren door middel van zowel hergebruik als recycling.
  • Om hergebruik of navulling van verpakkingen, die in de afgelopen 20 jaar tot een verwaarloosbaar niveau zijn gedaald, te bevorderen, zullen bedrijven een bepaald percentage van hun producten aan de consument moeten aanbieden in herbruikbare of navulbare verpakkingen, bijvoorbeeld bij afhaaldranken en -maaltijden of levering in de e-handel. Er zal ook enige standaardisering van verpakkingsformaten en duidelijke etikettering van herbruikbare verpakkingen plaatsvinden.
  • Om duidelijk onnodige verpakkingen aan te pakken, zullen bepaalde vormen van verpakking worden verboden, zoals wegwerpverpakkingen voor levensmiddelen en dranken bij consumptie in restaurants en cafés, verpakkingen voor eenmalig gebruik voor fruit en groenten, miniatuurshampooflessen en andere miniatuurverpakkingen in hotels.
  • Veel maatregelen zijn erop gericht verpakkingen tegen 2030 volledig recycleerbaar te maken. Dit omvat de vaststelling van ontwerpcriteria voor verpakkingen; statiegeldsystemen invoeren voor plastic flessen en aluminium blikken; en duidelijk maken welke zeer beperkte soorten verpakkingen composteerbaar moeten zijn, zodat de consument deze bij het bioafval kan gooien.
  • Ook komen er verplichte percentages gerecycleerd materiaal dat producenten in nieuwe kunststofverpakkingen moeten opnemen. Dit zal ertoe bijdragen dat gerecycleerde kunststof een waardevolle grondstof wordt — zoals reeds blijkt uit het voorbeeld van PET-flessen in het kader van de richtlijn kunststoffen voor eenmalig gebruik.

Het voorstel zal de verwarring wegnemen over welke verpakkingen in welke recyclingbak horen. Op elk verpakkingsonderdeel wordt een etiket aangebracht waarop wordt aangegeven waaruit de verpakking is vervaardigd en in welke afvalstroom deze moet eindigen. Op afvalcontainers zullen dezelfde etiketten hangen. Overal in de EU zullen dezelfde symbolen worden gebruikt.

Tegen 2030 zouden de voorgestelde maatregelen de broeikasgasemissies van verpakkingen terugbrengen tot 43 miljoen ton, vergeleken met 66 miljoen ton als de wetgeving niet wordt gewijzigd — een vermindering die ongeveer even groot is als de jaarlijkse emissies van een land als Kroatië. Het waterverbruik zou met 1,1 miljoen m³ worden verminderd. De kosten van milieuschade voor de economie en de samenleving zouden met 6,4 miljard EUR worden verminderd ten opzichte van het basisscenario voor 2030.

De verpakkingsindustrie voor eenmalig gebruik zal moeten investeren in een transitie, maar het algemene effect op de economie en de werkgelegenheid in de EU is positief. Alleen al het stimuleren van hergebruik zal naar verwachting leiden tot meer dan 600 000 banen in de hergebruiksector tegen 2030, waarvan veel bij lokale kleine en middelgrote ondernemingen. We verwachten veel innovatie op het gebied van verpakkingsoplossingen, waardoor het gemakkelijker wordt om te verminderen, te hergebruiken en te recyclen. De maatregelen zullen naar verwachting ook geld besparen: elke Europeaan zou bijna 100 EUR per jaar kunnen besparen als bedrijven besparingen doorrekenen naar de consument toe.

Verwarring rond biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen wegnemen

Het gebruik en de productie van biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen zijn gestaag toegenomen. Om ervoor te zorgen dat deze kunststoffen positieve milieueffecten hebben in plaats van de plasticvervuiling, de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit te verergeren, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan.

In het nieuwe kader van de Commissie wordt verduidelijkt hoe deze kunststoffen deel kunnen uitmaken van een duurzame toekomst.

Biomassa die wordt gebruikt voor de productie van biogebaseerde kunststoffen moet duurzaam worden gewonnen, zonder nadelige gevolgen voor het milieu en met inachtneming van het beginsel “cascadering van biomassa”: producenten moeten prioriteit geven aan het gebruik van organisch afval en bijproducten als grondstof. Om groenwassen te bestrijden en consumenten niet te misleiden, moeten producenten bovendien generieke claims over kunststofproducten zoals “bioplastics” en “biogebaseerd” vermijden. Wanneer producenten communiceren over biogebaseerde inhoud, moeten zij verwijzen naar het exacte en meetbare aandeel biogebaseerde kunststoffen in het product (bijvoorbeeld: “het product bevat 50 % biogebaseerde kunststoffen”).

Biologisch afbreekbare kunststoffen moeten met de nodige voorzichtigheid worden benaderd. Zij hebben hun plaats in een duurzame toekomst, maar zij moeten worden gericht op specifieke toepassingen waarvan de milieuvoordelen en de waarde voor de circulaire economie zijn aangetoond. Biologisch afbreekbare kunststoffen mogen in geen geval de indruk wekken dat zij gerust als zwerfvuil mogen eindigen. Biologisch afbreekbare kunststoffen moeten worden geëtiketteerd om aan te geven hoe lang het duurt eer zij zijn afgebroken, en onder welke omstandigheden en in welk milieu. Specifieke producten die waarschijnlijk zullen worden weggegooid, met inbegrip van producten die onder de richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik vallen, kunnen niet als biologisch afbreekbaar worden geëtiketteerd.

Industrieel composteerbare kunststoffen mogen alleen worden gebruikt als ze milieuvoordelen hebben, geen negatieve invloed hebben op de kwaliteit van de compost en er een adequaat systeem voor de inzameling en verwerking van bioafval bestaat. Industrieel composteerbare verpakkingen zullen alleen zijn toegestaan voor theezakjes, filterkoffiepods en -pads, groente- en fruitstickers en zeer lichte plastic zakken. Op de producten moet altijd worden vermeld dat zij gecertificeerd zijn voor industriële compostering, in overeenstemming met de EU-normen.

Volgende stappen

Het voorstel betreffende verpakking en verpakkingsafval zal nu door het Europees Parlement en de Raad worden behandeld volgens de gewone wetgevingsprocedure.

Het beleidskader voor biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen zal als leidraad dienen voor de toekomstige werkzaamheden van de EU op dit gebied, bijvoorbeeld met betrekking tot eisen inzake ecologisch ontwerp voor duurzame producten, financieringsprogramma’s en internationale besprekingen. De Commissie moedigt burgers, overheden en bedrijven aan om dit kader te gebruiken bij hun beleids-, investerings- of aankoopbeslissingen.

Achtergrond

Voor de bescherming en het veilig vervoer van goederen zijn verpakkingen nodig, maar verpakkingen en verpakkingsafval hebben een aanzienlijk effect op het milieu en het gebruik van nieuwe materialen. De hoeveelheid verpakkingsafval neemt toe, vaak sneller dan het bbp. Het verpakkingsafval is de afgelopen 10 jaar in de EU met meer dan 20 % toegenomen en zal naar verwachting tot 2030 met nog eens 19 % stijgen als er geen maatregelen worden genomen.

Biogebaseerde, biologisch afbreekbare en composteerbare kunststoffen komen in ons dagelijks leven voor als alternatieven voor conventionele kunststoffen. Burgers kunnen ze bijvoorbeeld vinden in verpakkingen, consumptiegoederen en textiel, maar ook in andere sectoren. Aangezien zij “bio” worden genoemd, hebben de consumenten de indruk dat zij noodzakelijkerwijs goed zijn voor het milieu. Dit is echter slechts tot op zekere hoogte het geval.

Het pakket van vandaag om deze kwesties aan te pakken volgt op het eerste pakket maatregelen voor de circulaire economie dat in maart 2022 is aangenomen. Het omvatte de nieuwe verordening inzake ecologisch ontwerp voor duurzame producten, de EU-strategie voor duurzaam en circulair textiel en nieuwe maatregelen om consumenten mondiger te maken en hen in staat te stellen een grotere rol te spelen in de groene transitie.

“Nadat we kunststoffen voor eenmalig gebruik hebben aangepakt, zetten we nu de volgende stap op weg naar een toekomst zonder vervuiling. Onze voorstellen van vandaag verminderen verpakkingsafval, bevorderen hergebruik en navulling, verhogen het gebruik van gerecycleerde kunststoffen en maken het gemakkelijker om verpakkingen te recycleren. De Europese burgers willen graag een einde maken aan oververpakking en onnodig omvangrijke verpakkingen, en bedrijven zijn bereid om vooruitgang te boeken met duurzame, innovatieve verpakkingsoplossingen en -systemen. We verschaffen ook duidelijkheid omtrent verwarrende beweringen over biogebaseerde en biologisch afbreekbare kunststoffen, zodat producenten en consumenten weten onder welke voorwaarden dergelijke kunststoffen echt milieuvriendelijk zijn en bijdragen tot een groene en circulaire economie.” – Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Europese Green Deal – 30/11/2022

“We hebben allemaal wel eens online bestelde producten ontvangen in buitensporig grote dozen. En we hebben ons vaak afgevraagd hoe afval voor recycling kan worden gescheiden, wat er met die biologisch afbreekbare zak moet gebeuren en of al deze verpakkingen opnieuw zullen worden gebruikt of ten minste in nieuwe waardevolle materialen zullen worden omgezet. Elke dag produceren we een halve kilogram verpakkingsafval per persoon. Met de nieuwe regels stellen we cruciale stappen voor om van duurzame verpakkingen de norm te maken in de EU. We zullen de juiste voorwaarden scheppen zodat de beginselen van de circulaire economie — vermindering, hergebruik, recycling — kunnen werken. Duurzamere verpakkingen en bioplastics gaan over nieuwe zakelijke kansen in de groene en digitale transitie, over innovatie en nieuwe vaardigheden, lokale banen en besparingen voor consumenten.” -Virginijus Sinkevičius, commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij – 30/11/2022