Het is vandaag Earth Overshoot Day, de dag waarop we als mensheid zoveel grondstoffen hebben gebruikt als de aarde in een heel jaar kan regenereren. Met andere woorden: we leven alsof er 1,75 aardes zijn, terwijl we er maar één hebben. De dag van de overvraging van de aarde valt in Nederland samen met stikstofproblematiek en omhoogschietende energie- en voedselprijzen. Geen toeval: Earth Overshoot Day is een weerspiegeling van de wereldwijde grondstoffentekorten, uitstootoverschotten, enorme afname van biodiversiteit, en de toenemende concurrentie om voedsel en energie. Earth Overshoot Day benadrukt dat we energie- en voedseltransities moeten versnellen binnen de kaders die de planeet stelt, als we onze aarde voor toekomstige generaties leefbaar en betaalbaar willen houden.
50 jaar overvraging
De laatste 50 jaar neemt de overvraging van de aarde met rap tempo toe. Sinds Noord-Amerika en Europa nog voor 1970 de ecologische limieten begonnen te overschrijden, bereiken we de tekorten steeds vroeger, aldus Global Footprint Network. De gevolgen daarvan zijn met de toenemende hittegolven, droogte en overstromingen wereldwijd, steeds merkbaarder. In Nederland viel Overshoot Day dit jaar op 12 april: wij gebruiken in 2022 de capaciteit van 3,6 aardes. Als het gaat om voedsel is de situatie voor Nederland nog extremer: Nederlanders consumeren meer dan wat zeven Nederlanden kunnen produceren. “Maar dit is natuurlijk omgekeerde wereld,” zegt Mathis Wackernagel, oprichter van de stichting Global Footprint Network en van Earth Overshoot Day. “Onze vraag moet aansluiten op de capaciteit van de aarde, niet andersom. Dat is de reden we nu te maken hebben met ongeëvenaarde crises: in klimaat, biodiversiteit – en de daarvan afgeleide energie- en stikstofcrisis.”
Systemen onder druk
De voedsel- en energiesector staan hiermee onder enorme druk. Daarbij verergeren de oorlog in Oekraïne en Corona-gerelateerde economische problemen onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid. Wackernagel: “Wat we zeker weten is dat de toekomst wordt gevormd door meer klimaatverandering en toenemende grondstofschaarste.” Voedselzekerheid kunnen we alleen realiseren als we het land waarop het voedsel groeit gezond is, en er een goede ecologische balans is. Ecologie, niet economie, is daarmee bepalend voor onze toekomstige welvaart. “Het is tijd om over te gaan van meten van welvaart op basis van het BNP, naar het meten van welzijn en ecologisch kapitaal. Onze systemen zijn vastgelopen, en dat is logisch want het hoogste doel van kwantitatieve groei staat haaks op onze inherent circulaire aarde.”
#MoveThe Date: geen overvraging van de aarde in 2050
Samenwerking, systeemwijzigingen, en gebruikmaken van de (vaak al bestaande) oplossingen kunnen overvraging terugdringen. Het verminderen van onze CO2-uitstoot is daarin cruciaal. Minister van Klimaat en Energie, Rob Jetten zegt hierover: “Earth Overshoot Day onderstreept de urgentie en noodzaak van klimaatactie. Het is volstrekt duidelijk dat we al lange tijd te veel vragen van onze aarde. En om dat tij te kunnen keren zullen we op een fundamenteel andere manier moeten produceren, consumeren, reizen en energie opwekken. Dat gaat stap voor stap en daarom werken we iedere dag aan beleid dat ons een stap dichter brengt bij het doel: een welvarende, klimaatneutrale economie binnen grenzen van de aarde.”
Global Footprint Network biedt een platform met oplossingen op vijf thema’s, waaronder voedsel en energie. Zo heeft bijvoorbeeld voedselverspilling een enorme impact. Als we die met de helft reduceren schuift Earth Overshoot Day dertien dagen op. En als we 50% van de wereldwijde vleesconsumptie vervangen voor plantaardige opties, schuift Earth Overshoot Day zeven dagen in de goede richting. Wackernagel: “Zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Als we elk jaar de datum met zes dagen terugdringen, kunnen we voor 2050 overvraging de baas zijn.”
