De stikstof-emissies moeten omlaag, zegt het kabinet, maar uit cijfers van de emissieregistratie blijkt dat de uitstoot van tientallen bedrijven juist toeneemt in de afgelopen jaren. Pointer analyseerde de groei van de uitstoot van stikstofoxide bij grote bedrijven aan de hand van de meest recente cijfers. En wat blijkt: bij elk van de drie snelste stijgers is sprake van een discutabele situatie.

Snelste groeier is de energiecentrale Rijnmond Energie in Rotterdam. En het discutabele hier is: het bedrijf heeft geen vergunning in het kader van de Wet Natuurbescherming, wat wel verplicht is. Dat blijkt bij navraag bij de Omgevingsdienst Haaglanden die hierover gaat. “We hebben met drie man gezocht, maar we konden niks vinden,” zegt een woordvoerder tegen Pointer.

Dit betekent dat nooit in kaart is gebracht wat de impact is van dit bedrijf op de natuur. De centrale is geen kleintje. Hij staat in de top-100 van stikstofoxiden (NOx), een stikstof-verbinding die de natuur verstoort en schadelijk is voor de menselijke gezondheid. De emissies nemen al sinds 2015 toe.

De manager van de centrale, Ron van de Korput, erkent dat Rijnmond Energie een natuurvergunning zou moeten hebben. “Recent zijn wij er, door de firma die voor ons de wetgeving in de gaten houdt, op gewezen dat dat wel nodig zou zijn. We hebben het bureau de opdracht gegeven dit voor ons uit te zoeken, maar we merken wel dat iedereen personeelstekort heeft, waardoor het langer duurt dan wij zouden willen. We wisten niet dat we in gebreke waren, de overheid heeft ons daar ook nooit op gewezen.”

De Omgevingsdienst Haaglanden geeft geen antwoord op de vraag hoe dat kan. De woordvoerster mailt wel: “Een bedrijf is er zelf verantwoordelijk voor de juiste vergunningen en toestemmingen aan te vragen als dat wettelijk is vereist. Als een bedrijf in Zuid-Holland “natuurvergunning-plichtig” is, moet deze aanvraag bij Omgevingsdienst Haaglanden worden gedaan.”

‘Superslecht’

“Zonder vergunning mag je niet produceren. Dit is een rare situatie,” reageert directeur Alex Ouwehand van de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland. “Dit is superslecht, zeker in de crisissituatie rond stikstof waarin we ons nu bevinden.”

Nadat voorzitter Johan Vollenbroek van milieuorganisatie Mobilisation for the Environment ter ore kwam dat dit bedrijf zonder natuurvergunning draait, heeft hij een handhavingsverzoek naar de omgevingsdienst gestuurd. Daarin vraagt hij de centrale “te sluiten” of ervoor te zorgen dat het bedrijf “binnen zo kort mogelijke termijn” een vergunning aanvraagt.

Rijnmond Energie werd na faillissement in 2015 door de curatoren verkocht aan de Amerikaanse investeringsmaatschappij GSO Capital. De centrale is ondergebracht in de Rijnmond Power Holding, die zetelt in een administratiekantoor in Amsterdam Zuid-Oost.

Directeur Jan Meulenbelt is niet op de hoogte van de vergunningssituatie, zegt hij aan de telefoon.

De kans dat het bedrijf gaat investeren in stikstofreductie acht hij klein. “Ik geloof dat er überhaupt heel weinig verdiend wordt. Sterker nog: bij het omzetten van gas naar elektriciteit moet er op dit moment alleen maar geld bíj. Dus ik denk niet dat er zo maar veel geld over is om allerlei efficiencyslagen te onderzoeken of toe te passen.”

Alex Ouwehand van de milieufederatie begrijpt overigens wel dat er meer uitstoot van stikstofoxiden is bij dit bedrijf: gasgestookte centrales hebben de energieproductie deels overgenomen van kolencentrales die minder moesten gaan leveren, zegt hij.

Tata Steel heeft nog ruimte voor 2 miljoen kilo extra uitstoot

Runner up in de lijst van grootste stikstofoxide-stijgers is een beruchte bekende: Tata Steel, het meest vervuilende bedrijf van Nederland gemeten naar koolstofdioxide-, fijnstof- en stikstofoxide-uitstoot. Tegen het concern loopt inmiddels een strafrechtelijk onderzoek voor het overschrijden van normen voor stoffen die de gezondheid van mensen bedreigen. En milieuorganisatie Mobilisation for the Environment, die het stikstofbeleid met succes aanvocht tot bij de Raad van State, wijst erop dat de staalproducent ook de gezondheid van de natuur in gevaar brengt.

Op de beschermde duingebieden (Natura 2000) ten noorden en ten zuiden van IJmuiden komt te veel stikstof neer, grotendeels afkomstig van Tata. Dit terwijl volgens Europese regels beschermde natuur er niet op achteruit mag gaan.

Mobilisation for the Environment heeft de provincie verzocht om de natuurvergunning in te trekken omdat de situatie verslechtert.

Volgens die vergunning mag de Tata-emissie echter nog met een derde groeien. Er zou nog twee miljoen kilo stikstofoxide bij mogen komen, boven op de zes miljoen kilo die het bedrijf in 2019 al uitstootte.

Maar volgens Mobilisation for the Environment heeft Tata die ruimte niet nodig. Per geproduceerde hoeveelheid staal komt minder stikstof vrij dan bij de vergunningverlening werd aangenomen, betoogt de organisatie. Daarom zou Tata met minder ‘voorraad’ in de vergunning toe kunnen.

Mobilisation heeft hierop nog geen reactie binnen.

Vergunningsvrije zone

Op nummer drie vinden we de Magnumcentrale in het noordoosten van Groningen, ooit gebouwd door Nuon. Over deze centrale schreven we al in het eerste deel van dit tweeluik, waarin het gaat over ammoniak, ook een schadelijke stikstofverbinding. Ook neemt de uitstoot van stikstofoxiden door dit bedrijf dus toe.

De ammoniakemissies moeten omlaag, maar deze twee bedrijven hebben de ruimte om nog veel meer uit te stoten

Deze centrale mag volgens de geldende vergunning 804 ton stikstofoxiden uitstoten. Maar als ze die grens overschrijden, kraait er geen haan naar, want inmiddels geldt Eemshaven als een vergunningsvrije zone voor stikstof. Er zijn geen limieten meer aan de uitstoot van stikstof, omdat er binnen 25 kilometer van het industriegebied geen beschermde Natura 2000-gebieden liggen, schrijft een woordvoerder van de provincie Groningen:

“De provincie Groningen is een uitzondering in zoverre dat de twee grote havengebonden industriegebieden Eemshaven en Oosterhorn buiten 25 kilometer van door stikstof overbelaste gebieden liggen. Dat betekent dat er in het geheel geen vergunningplicht geldt vanwege de Wet natuurbescherming. Dit impliceert overigens niet dat emissies in deze gebieden toenemen. In de industrie vindt een transitie plaats van het gebruik van fossiele brandstoffen naar elektrificatie. Dat betekent dat de emissies van het verbrandingsgas NOX in de komende periode (…) fors afnemen..”

Vooralsnog namen de emissies van de Magnum-centrale namen in de beschreven periode wél toe.

De centrale heeft in 2019 en 2020 ruim 2 keer zoveel ammoniak uitgestoten en bijna 2 keer zoveel stikstofoxiden als in 2018. Hoe komt dat? Dat is simpel, zegt een woordvoerder van de huidige eigenaar Vattenfall: er was meer vraag naar elektriciteit. De ruimte om meer stikstof uit te stoten in de vergunning heeft Vattenfall naar eigen zeggen dus nodig om in te kunnen spelen op de energiebehoefte. Overigens verkoopt Vattenfall de centrale weer, aan RWE.

De vergunningsvrije zones zijn het gevolg van een beslissing in 2021. Het kabinet concludeerde toen dat voorbij de 25 kilometer niet meer goed vast te stellen valt van welke bron de stikstof-neerslag in een gebied komt. Die redenering is omstreden. Het is opnieuw Mobilisation for the Environment dat procedures heeft aangespannen tegen vergunningen die op basis van deze 25-kilometer-afkapping zijn verleend.

‘Tijd van geitenpaadjes voorbij’

Minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) kijkt nog naar de vergunningsvrije zones: “Dit is onderdeel van het thema vergunningverlening, dat nu op mijn bureau ligt. Rond de zomer informeer ik de Kamer daarover. Wat ik belangrijk vind, is dat als wij vergunningen verlenen, we ook zeker weten dat we goed zitten. De tijd van geitenpaadjes is voorbij,” zei ze in een reactie tegen Pointer.

Foto: Tata Steel Ijmuiden