Inmiddels zijn we erachter dat we tegen de grenzen zijn aangelopen van wat onze aarde aankan. Tientallen jaren hebben we in een discussie gezeten tussen mensen die zeiden dat klimaatverandering onzin is en mensen die ons waarschuwde over de verstrekkende gevolgen van dit probleem. Inmiddels zoeken we wereldwijd in alle lagen van de samenlevingen naar oplossingen. In mijn beperkte blik op de wereld zie ik dat de Koning het liefste vlees blijft eten, de politici, met de premier voorop, houden het liefst hun achterban te vriend en het bedrijfsleven draait om winstmaximalisatie. Daardoor blijven vanuit de top van de politiek en het bedrijfsleven echt grote veranderingen op zich wachten. Uitzonderingen daargelaten.
Wat zou er gebeuren als je het belastingsysteem op de schop zou gooien en al dat wat niet vervuilt (arbeid) licht belast en dat wat zwaar vervuilt (bijna alle industrie) zwaar belast? Wat zou er gebeuren als je de vervuiler laat opdraaien voor alle kosten? Het antwoord is simpel, maar de praktijk leert ons dat het zo niet werkt. Dus de verandering moet ergens anders vandaan komen. Als je er over gaat nadenken, dan zakt de moed je waarschijnlijk al snel in de schoenen. Alles is met elkaar verbonden en de manier waarop de wereld zich heeft ontwikkeld verander je niet zo snel. Zelfs niet als praktisch iedere wetenschapper aangeeft dat het er onomkeerbare problemen op ons af komen, die honderden miljoenen mensen dakloos gaan maken, massale sterfte (van mensen, dieren en planten) tot gevolg gaan hebben, dat weer met als gevolg het ineenstorten van hele ecosystemen, die ons voorzien van voedsel, schone lucht, water en ga zo maar door, zelfs dan, met al die wetenschap komt iedereen (aan de top) maar langzaam in beweging en blijven we vooral de belangen behartigen van de status quo.
De verandering komt van die mensen die verder kijken dan hun portemonnee diep is. Van mensen met grote idealen en ondernemers die kansen zien in juist deze groep. Je kent ze wel, die mensen die geen vlees meer willen eten, de ondernemers die bedrijven opzetten met doelen die verder reiken dan aandeelhouderswaarde. Vaak worden deze mensen eerst tegengewerkt, geridiculiseerd en af geserveerd met een of ander dom verhaal of persoonsaanvallen en als er dan een paar tussen zitten die marktaandeel afsnoepen van de heersende orde, dan loopt iedereen er in een keer achteraan en doen al die figuren alsof ze het zelf bedacht hebben.
Een jaar of wat geleden keek ik een aflevering van VPRO’s Tegenlicht: Einde van bezit. Ik heb diezelfde aflevering laatst nog een keer gekeken toen een ondernemer er over begon in een meeting en hoe het ook hem geïnspireerd had. Een waanzinnig mooi verhaal, maar vooral nog erg theoretisch. De moeite van het kijken waard. Ook keek ik laatst het verhaal van Startgoingcircular.com. 72% van alle C02 emissies worden gelinkt aan huishoudelijke goederen, producten en consumptie.
Er al veel veranderd sinds Thomas Rau in 2015 zijn verhaal deed en we komen dichterbij oplossingen voor de problemen die we zelf gecreëerd hebben, maar we zijn er nog lang niet. Ik was erbij toen muziek van bezit naar gebruik ging. Iedereen natuurlijk, maar aan de business kant. ‘In the eye of the storm’ Zeer leerzaam om te zien hoe een industrie, door de omstandigheden, gedwongen wordt te veranderen. De inspiratie voor BIYU komt deels hiervandaan, het bedrijf dat ik samen met Frans Biegstraaten heb opgericht en waarmee we vormgeven aan het idee van bezit naar gebruik.
Nu 15 jaar later denkt niemand meer over cd-spelers, platen en dat soort zaken na, op de puristen onder ons en musea na. Iedereen die tegenwoordig naar muziek luistert doet dit via Spotify, Youtube, Tidal, Deezer, Soundcloud etc. Een slordige 15 jaar heeft het geduurd voordat de nieuwe manier van naar muziek luisteren van bezit naar gebruik is gegaan. Nu de status quo veranderd is, is er meer muziek dan ooit tevoren in de opgenomen geschiedenis beschikbaar voor iedereen. Daarnaast ben je als wereld af van het persen van platen (En de grondstoffen die daarvoor nodig zijn), vrachtwagens die heen en weer rijden, fysieke opslag, afval van verpakkingen en belangrijker nog, de ervaring van naar muziek luisteren is er behoorlijk op vooruit gegaan je hebt meer keuze en altijd en overal toegang.
In het begin werd er nog gezegd (door de mensen die in de muziekindustrie werkten), mensen willen echt iets tastbaars vasthouden, bezitten en die servers waar die muziek op staat gebruiken ook elektriciteit en vervuilen. De muziekindustrie is zelfs zover gegaan door consumenten met rechtszaken te dwingen om te stoppen met digitale consumptie. De muziekindustrie is niet veranderd omdat iedereen minder wilde vervuilen, consumenten wilden muziek vanaf hun computer luisteren en omdat de muziekindustrie daar geen gehoor aan gaf kwamen er piraten op af. Meestal vanuit de techniek en met de missie om muziek makkelijker toegankelijk te maken. Dat een hele industrie daarmee een stuk duurzamer is geworden was een positieve, op dat moment nog onbedoelde, bijvangst.
FWRD
Vandaag de dag kun je al best veel gebruik maken van deelplatformen voor auto’s, spullen, bakfietsen, stepjes en ga zo maar door. We staan aan het begin van een enorme verandering ook al zijn er nog veel issues met het delen van dingen en is er ‘een gezonde business’ van maken nog niet zo eenvoudig, toch is er logischerwijs geen andere richting mogelijk. Dit keer niet zozeer door consumenten gedreven, maar door schaarste aan grondstoffen, dicht geslipte steden, klimaatverandering enzovoorts.
Op de eerste plaats vraag ik me af of de consument er helemaal klaar voor is om van bezit naar gebruik te gaan? Bezit zit vast aan status. Heb je veel bezit, dan ben je iemand, toch? Hoe kom je daarvan af? Ik denk dat vooral de autoliefhebber (en dat zijn er behoorlijk veel) met moeite de heilige koe als bezit zal afstaan en voor de gebruik optie kiest. In een grote stad waar het hebben van een auto straks onbetaalbaar gemaakt is, zijn er nu al kansen voor deelauto’s. Er zijn nog wel veel uitdagingen in de praktijk, bijvoorbeeld als je kijkt naar beschikbaarheid. In de ochtend staan de auto’s allemaal netjes verdeeld over de stad en veel mensen gebruiken de deel auto om naar werk te gaan. Vervolgens staan er de hele dag auto’s niks te doen aan de rand van de stad. Hoe los je dat op zolang er geen zelfrijdende auto’s zijn? Of hoe ga je om met mensen die er niet goed mee om kunnen gaan en de auto’s vies achterlaten of veel schade rijden, hoe verander je dat gedrag? Zelfde probleem heb je met scooters, fietsen etc.
Vanuit het perspectief van bedrijven waar alles draait om het verkopen van units krijgt ieder betrokken bedrijf in de keten (relatief) snel betaald. Bij het ‘pay-per-use’ of gebruik model heb je vooraf veel financiering nodig of krijgt het bedrijf die het aanbiedt geleidelijk betaald. Voordat van bezit naar gebruik ook als businessmodel gaat renderen moet dus aan de financieringskant nog veel gebeuren. Financiële partijen moeten ook mee veranderen en dat gaat langzaam. Sommigen fabrikanten komen nog steeds weg met het maken van producten die na een paar keer gebruiken kapotgaan, of zelfs producten die nooit werken. De mensen die daar moeilijk over gaan doen zijn er blijkbaar bijna niet en geen overheid die dit soort praktijken een strobreed in de weg legt. In de praktijk komt het er dan op neer dat je als consument voor € 19,95 een zogenaamd goed werkende elektrische boormachine koopt, die drie keer gebruikt en vervolgens beland dat ding ergens in een la of kast en bij de eerstvolgende grote schoonmaak in de vuilnisbak en niet lang erna in een afvalberg.
Dan heb je ook nog de overheid die vaak achter de feiten aanloopt, die denkt dat als iets geagendeerd is het ook geregeld is en die vaak niet verder kijkt dan de neus van de klagers of populaire opinie lang is. Eerst dacht ik dat het een gebrek aan visie was, maar inmiddels betwijfel ik of dat alleen de oorzaak is dat zaken zo langzaam bewegen. De manier waarop we ons met de overheid verhouden is waar het mijns inziens ook helemaal fout gaat. De overheid staat vaak naast het ‘van oudsher’ bedrijfsleven en recht tegenover de burger en blijft maar betuttelen ipv de burger te vertrouwen en bedrijven verantwoordelijk maken voor wat ze de markt inbrengen.
De wereld is zoals die door ons gemaakt is en dit soort issues los je niet 123 op. Toch heb ik hoop en vertrouw ik meer op onze overlevingsinstincten dan onze destructieve eigenschappen. Ik denk dat die instincten uiteindelijk sterker zullen zijn dan al onze hebberigheid, ongeduldigheid, agressie en dommigheid tezamen. Daar zet ik als ondernemer samen met s ’werelds beste merken op het gebied van doe het zelf, schoonmaken, entertainment, gezondheid en ‘beauty’, tuinieren en keuken op in met biyu.nl.
Van bezit naar gebruik in de praktijk!
Martijn Tjho, mede-oprichter BIYU