Per jaar komen er bij CFP Green Buildings wel honderden innovatieve plannen voor een duurzame bouw binnen. Welke hebben werkelijk de potentie om tot wasdom komen? De CFP Innovatiedag in Apeldoorn toonde alvast enkele kansrijke innovaties om zo de juiste partijen bij elkaar te brengen.

Het was lastig kiezen op deze Innovatiedag, waarbij verdeeld over twee zalen achttien innovaties werden gepresenteerd. En dat elk in zes minuten met vervolgens drie minuten ruimte voor kritische vragen. Zo moesten we de slimme vuilnisbak, pratende gebouwen en zonthermische buizen links laten liggen en werden we wel deelgenoot van bijvoorbeeld batterij-opslag of vastgoedbeheer, beide op basis van datagedreven platforms. De klap op de vuurpijl was de SuperHybrid van Cooll, een warmtepomp die alles in zich heeft om dé oplossing te bieden in de energietransitie (daarover straks meer).

De aftrap van deze dag werd gegeven in Lissabon, waarvandaan Samuel Op den Orth via een internetverbinding vertelde over zijn digitale platform Coding Delta. Met zijn software kun je inschatten hoe je een batterij slim inzet bij pieken en dalen van vraag en aanbod van elektriciteit. Je krijgt een persoonlijk advies op basis van je verbruik, afhankelijk van je verbruiksdata en de opgewekte energie van zonnepanelen. Met de specifieke gegevens van een batterij erbij kun je vervolgens berekenen wat het zelf opslaan en gebruik van elektriciteit op specifieke momenten jou (privé of bedrijf) gaat opleveren. De tool kan de inzichten ook presenteren via websites van installateurs en leveranciers. Het gebruikte algoritme is in staat de fluctuerende tarieven mee te nemen. Al met al duidelijk een systeem dat in de komende jaren breed zal worden toegepast.

Zwart gat

In het verlengde van deze eerste oplossing is het natuurlijk ook zaak om het hele palet van energiebronnen en -verbruik slim met elkaar te verknopen. Dat is de business van Eniris (zo vertelde Bart Verheecke uit België), die de huidige lacune op dit gebied omschreef als een soort zwart gat. Het privé of ook collectief gebruik (buurt) kan met de Smartgrid Controller worden afgestemd op wisselende tarieven en vervolgens activeert het systeem ook het optimale gebruik. De wasmachine en elektrische auto worden dan pionnen in een slim energiespel dat velen al voor zich zien, maar nog maar mondjesmaat wordt toegepast. Het internet of energy komt er echter onherroepelijk aan en Eniris is er klaar voor.

Er waren op het drukbezochte evenement ook echt tastbare producten te zien, zoals de circulaire LED-armaturen van Duurzame Connecties (Dconn), de kleurrijke zonnepanelen voor mooie gevels van Solar Visuals én de klimaatadaptieve bestrating van Rain(a)Way. In een uiterst actuele presentatie liet Fien Dekker zien hoe dat bedrijf parkeerplaatsen verandert in gigantische waterbuffers. Waarmee het product een steentje bijdraagt aan het beheersen van wateroverlast en het voorkomen van verdroging. Waar de toegepaste tegels met gras ertussen lijken op wat er elders al aanwezig is, zit het geheim van Rain(A)Way vooral eronder. Daar bestaat de fundering niet uit betonpuin, maar vind je een groene, waterbergende buffer met ruimte voor zo’n drie kuub aan water per parkeerplaats. De temperatuur ter plekke kan zo met wel 10 graden Celsius dalen. Het gebruikte, duurzame beton bevat ook nog eens veel minder cement dan normaal.

Als we toch in de grond aan het wroeten zijn, stuiten we op Energie voor elkaar, een energiebedrijf dat warmtenetten ontwikkelt. Het snel groeiende bedrijf, lichtte Dorien Groen-Stevens toe, mikt op het aan elkaar knopen van allerlei oplossingen om, zelfs op kleine schaal, warmte aan huizen te leveren. Naast bekende duurzame bronnen als panelen en geothermie is er nog een enorm potentieel aan overtollige restwarmte. Energie voor elkaar wil die bronnen op steeds meer plekken slim aan elkaar knopen en zo nodig ook aan bestaande warmtenetten. De tarieven liggen echter gauw 30% onder de marktprijs, omdat er geen gebruik wordt gemaakt van gas. Tot nu toe zijn er 20.000 aansluitingen en ruim 100 kilometer aan leidingen (vooral in Ede) gerealiseerd.

Gat in de markt

Twee buitenbeentjes in het geheel werden gevormd door CFP zelf (met Sport NL Groen) en het VASD Platform van Kristian Dansen. Hij lijkt een gat in de markt te hebben gevonden met een app die vastgoedonderhoud (beheer) koppelt aan onderhoudsbedrijven. Op basis van (deels openbare) data is van bijvoorbeeld een appartementencomplex goed vast te stellen wanneer er onderhoud moet worden verricht. De app van VASD kan bijvoorbeeld de top-10 aan onderhoudspunten bijhouden en werkt zo op een slimme manier als een meerjarenonderhoudsplan. De kosten worden zo inzichtelijker en ook de terugverdientijd. Het platform dat alles met elkaar verbindt houdt alle data in de gaten, zodat naast VVE’s en corporaties ook gemeenten veel inzicht verkrijgen over het juiste moment van grootschalige, duurzame renovaties.

Dat laatste is ook de bedoeling van de gratis tool Sport NL Groen, vertelde Claire den Hertog (CFP). Van de vele duizenden Nederlandse sportaccommodaties brengt de tool de duurzame verbetermogelijkheden in kaart. Ook is er de mogelijkheid om via een energiecoach verdere verdieping van de oplossingen te ontdekken. Voor de gemiddelde sportbestuurders is dit een onontgonnen terrein, maar met alle mogelijke maatregelen en verkrijgbare subsidies gaat er voor hen door deze tool een hele wereld open. Het is verder de bedoeling dat daaraan ook potentiële leveranciers worden gekoppeld.

Zuinige vervanging HR-ketel

De uitsmijter van de dag was de SuperHybrid warmtepomp van Cooll en dat precies drie werkdagen voordat het kabinet de hybride warmtepomp een stevige zet in de rug gaf (verplichte vervanging HR-ketel in 2026). Het was Stefan van Uffelen, de voormalige directeur van de Dutch Green Building Council en bekend van het BREEAM-label, die vertelde dat hij al sinds 2008 bezig is met de ontwikkeling van deze innovatieve warmtepomp.

De SuperHybrid is een lichte en compacte, op gas draaiende thermische warmtepomp, gebaseerd op technologie uit de ruimtevaart. Het apparaat is bedoeld als eenvoudige en zuinige vervanging van de HR-ketel, waarvan er nog jaarlijks dik 400.000 stuks over de toonbank gaan. De SuperHybrid verbruikt veel minder stroom dan de traditionele warmtepomp, kent geen buitenunit of bewegende delen, maakt nagenoeg geen geluid én gebruikt 30 tot 50% minder gas dan de traditionele HR-ketel. Het verbranden van gas levert hierbij geen warmte voor de woning, maar drijft de warmtepompcyclus aan. De daarbij benodigde compressie van het koudemiddel wordt niet uitgevoerd door een elektrisch-mechanische compressor, maar door een adsorptiecompressor. Deze heeft daarvoor warmte nodig, geleverd door een brander (op gas).

Het apparaat wordt eenvoudig op de bestaande leidingen aangesloten en levert ook hogetemperatuur warmte en warm tapwater. Als er uiteindelijk geen aardgas meer wordt toegepast, is deze warmtepomp al klaargestoomd voor bio- of waterstofgas. Met de huidige gasprijs, zo doceerde Van Uffelen, is de toepassing van waterstofgas in de SuperHybrid nu al rendabel. Een optionele koppeling met een wtw-installatie, zonnecollectoren of pvt-panelen is ook mogelijk én verhoogt het rendement nog verder. De verkoopprijs zal naar verwachting in 2025 onder de 5000 euro uitkomen.

De SuperHybrid zal het elektriciteitsnet niet verder belasten en lijkt ideaal voor de vele, slecht geïsoleerde corporatiewoningen. Van Uffelen: “Mijn hart gaat sneller kloppen als we daar een oplossing voor vinden. Voor rijkelui zijn er fantastische oplossingen, maar de grote opgave bevindt zich in de bestaande woningen van de gewone man die met energiearmoede kampt.” De SuperHybrid is niet geschikt voor nieuwbouw, want daar is immers geen sprake meer van een gasaansluiting.

Cooll werkt samen met diverse ketelfabrikanten en installateurs en verkoopt de technologie niet exclusief aan één partij. De eerste proefopstelling is inmiddels gerealiseerd in Kampen en de eerste SuperHybrids kunnen naar verwachting in 2025 door externe producenten en leveranciers worden verkocht. Zo kan het hele werkveld profiteren van deze oplossing en gezien de reacties in de zaal gingen ten slotte ook velen met een nieuwe, positieve kijk op de toekomst van hun eigen woning naar huis.

Geschreven door Ysbrand Visser, Duurzaam Gebouwd en eerder gepubliceerd op de website van Duurzaam Gebouwd