“Voor die vegetarische burger van jou is anders een oerwoud omgekapt!” Die opmerking heeft menig vegetariër of veganist vast al eens gehoord. Ik in ieder geval wel. De hoogste tijd dus om de duurzaamheid van vleesvervangers eens onder de loep te nemen.
Eiwitten in vleesvervangers
Van de 20 producten die we hebben bekeken komt de combinatie soja- en tarwe-eiwit het meest voor (8 keer), gevolgd door soja-eiwit alleen (7 keer), erwteneiwit (4 keer) en alleen tarwe-eiwit (1 keer). In sommige gevallen is aanvullende informatie over de ingrediënten gegeven op de verpakking, zoals biologische certificering van de soja in het geval van LikeMeat. Op de website van de fabrikanten is in enkele gevallen meer informatie te vinden over de origine. In tabel 1 is de informatie van de verpakking en website samengevat voor vegetarische hamburgers en in tabel 2 voor vegetarische kipproducten.
Tabel 1: Eiwitbronnen in vegetarische hamburgers
De duurzaamheid van de gebruikte eiwitbronnen
‘Beyond Meat’ geeft aan bewust geen soja in haar producten te gebruiken. Juist vanwege de reputatie van het plantje. Een strategie die ook voor palmolie steeds vaker wordt gebruikt. Vivera, de Vegetarische Slager en Garden Gourmet geven aan dat de gebruikte soja uit Europa, Canada, de Verenigde Staten of China afkomstig is. Likemeat valt op vanwege het gebruik van biologische soja. Over de soja gebruikt in de huismerken van retailers konden we geen aanvullende informatie vinden. Overigens is het zo dat alle gebruikte soja, ook bij de fabrikanten waar geen extra informatie is gegeven, non-gmo soja is.
Tabel 2: Eiwitbronnen in vegetarische kipstukjes
De nuance rondom herkomst
Soja voor vegetarische producten moet andere ‘organoleptische’ eigenschappen (kleur, smaak, structuur) hebben dan de soja in veevoer. En daarnaast gebruiken de fabrikanten van plantaardige vleesvervangers geen genetisch gemodificeerde soja (gmo). In Europese Unie landen, waar non-gmo de norm is, is het risico op contaminatie met gmo een stuk lager. Bijkomend voordeel van deze oorsprongslanden is dat er van ontbossing (van regenwoud) geen sprake kan zijn geweest. Toch is het te eenvoudig om in plaats van over duurzame sojaproductie alleen maar te spreken over de origine. Ook in landen buiten Latijns-Amerika is het zaak om de landbouw verder te verduurzamen. En ook vanuit Latijns-Amerika komt duurzame soja richting Europa. Gelukkig groeit het besef, mede ook door aangekondigde of reeds geïmplementeerde due diligence wetgeving (10), dat het belangrijk is om duurzaamheidsproblemen ook in bredere zin uit te sluiten, wat de origine van de ingrediënten ook is.
Duurzaamheidsimpact in vergelijking tot vlees
Dat de meeste vleesvervangers, ook die gemaakt van soja, duurzamer zijn dan vleesproducten in termen van broeikasgassen, watergebruik en landgebruik, staat buiten kijf (11, 12). Het is nu eenmaal efficiënter om plantaardige eiwitten direct voor humane consumptie in te zetten dan deze eerst via dieren om te zetten in dierlijk eiwit. Hoe efficiënt de voederconversie van sommige dieren (kip, vis) ook is, de directe route is niet te verslaan. Echter, daar waar vleesvervangers gebruik maken van (veel) dierlijke producten (bijv. producten op basis van kaas, melk of ei) is de duurzaamheidswinst aanzienlijk kleiner.
Nieuwe eiwitbronnen
Terugkijkend op de artikelen in dit drieluik, zien we dat vleesvervangers qua gezondheid een prima alternatief zijn voor vlees maar dat het verstandig is om het zoutgehalte kritisch te bekijken. De veelgehoorde zorg dat de eiwitkwaliteit van vleesvervangers is dankzij het artikel van José in perspectief geplaatst. Vegetarische vleesvervangers zijn een duurzaam alternatief voor vlees en zorgen over ontbossing van oerwoud voor die vleesvervangers zijn ongegrond (13). Wel kunnen fabrikanten nadrukkelijker werken aan en informatie geven over de duurzaamheid van de teelt.
Tenslotte is het belangrijk om te benoemen dat ook steeds meer ingezet wordt op het ‘opwerken’ van eiwitten uit reststromen om deze vervolgens te gebruiken voor directe humane consumptie. Een interessante en efficiënte optie met een nog veel lagere milieu-impact, die dus zeker het verkennen waard is. Onze collega Marjolein van der Spiegel weet veel over deze nieuwe eiwitbronnen en wat erbij komt kijken om ze als Novel Foods te registreren in de Europese Unie. Volgend jaar geeft zij, als extra bonus, nog haar visie op dit onderwerp.
Doutzen Wagenaar, Senior Advisor Sustainable Supply Chains bij Schuttelaar & Partners
Geraadpleegde bronnen:
1.www.beyondmeat.com/about/our-ingredients
2.www.gardengourmet.nl/wie-zijn-wij
3.www.devegetarischeslager.nl/contact/faq.html
4.https://vivera.com/happy-planet/what-is-vivera-doing
5. & 6. https://likemeat.com/nl/over-ons/
7.https://www.naturli-foods.com/environment/
8.https://www.devegetarischeslager.nl/contact/faq.html
9.https://vivera.com/happy-planet/what-is-vivera-doing/
10. Wetgeving waar bedrijven verplicht worden gesteld om verantwoordelijkheid nemen voor de sociale en milieurisico’s in de keten.
11.https://www.blonkconsultants.nl/wp-content/uploads/2017/11/Milieueffecten-van-vlees-en-vleesvervangers-3-8-2017-Eindrapport-v1.2.pdf
12.https://www.blonkconsultants.nl/wp-content/uploads/2020/12/Carbon-Footprint-impact-Vega-Favorieten-2020-final.pdf
13. Bovendien kunnen we een reeks artikelen vullen met de ins en outs van het sojadossier (ook voor veevoer), over het Amazone Moratorium, certificering en verschillende landschapsinitiatieven, bijvoorbeeld, maar dat zullen we nu niet doen.