Er zijn vraagtekens over certificering met sojaduurzaamheidsstandaard RTRS (Roundtable on Responsible Soy), zoals ook weer eens bleek in de Zembla-uitzending deze donderdag. Het is geen wondermiddel in de strijd tegen ontbossing voor veevoer. Momenteel hopen veel organisaties dat de EU-wetgeving tegen ontbossing het probleem wel gaat oplossen. Dat kan zeker helpen, maar ook dan: controle van de sojaketen blijft nodig. En wie gaat dat goed doen? Het zou een gemiste kans zijn daarbij niet ook de mogelijkheden van standaarden zoals RTRS in te zetten. Die controleren namelijk niet alleen op ontbossing en of aan de wet is voldaan ter plekke, zoals de nieuwe EU-wet gaat eisen, maar op meerdere aspecten van duurzame productie. Daarnaast moeten er sowieso in productielandschappen ook andere maatregelen voor natuurbescherming genomen worden. Geen enkele maatregel kan het alleen.

Laat het duidelijk zijn: er vindt nog ontbossing of aantasting van savannes plaats, ook door soja-uitbreiding. Dat gebeurt mogelijk zelfs naast een RTRS-gecertificeerde plantage. Ook wordt wereldwijd veel te weinig gecertificeerde soja afgenomen om de hele markt ontbossingsvrij en verantwoord geproduceerd te maken. Dat is niet de fout van een relatief goede standaard zoals RTRS, want die kan de wereld niet in z’n eentje verbeteren. Wetgeving en aanvullende natuurbeschermingsmaatregelen op landschapsniveau zijn broodnodig om certificering zoals met RTRS juist van de vrijblijvendheid  en kleinschaligheid te ontdoen.

RTRS-premie draagt bij aan verantwoorde productie en natuurbescherming

In Zembla werd het weer eens benoemd: dat er foute soja naar Nederland komt. Dat moeten we zeker voorkomen, en EU-wetgeving kan daarbij helpen, maar het rechtstreeks steunen van ontbossingsvrije verantwoorde productie, juist in risicolandschappen in Latijns-Amerika is ook enorm belangrijk. Kopers van RTRS-sojacertificaten weten nu inderdaad niet zeker of de soja die ze zelf verwerken ontbossingsvrij is geproduceerd. Wat ze wel weten: ze hebben een premie betaald waarvoor een boer in Zuid-Amerika ontbossingsvrij en volgens strikte duurzaamheidscriteria heeft geproduceerd. En dat is uiteindelijk het belangrijkste: natuurbescherming en verantwoorde productie ter plekke, op welk bord het product ook eindigt: in Nederland, Denemarken of China. Er kan meer rechtstreekse steun gegeven worden aan risicolandschappen. Voeg daar straks de EU-wet bij die eist dat je wel kan garanderen dat je ontbossingvrije soja importeert, dan heb je een goede combinatie.

RTRS gaat verder dan nieuwe EU-wetsvoorstel over ontbossing

RTRS en andere standaarden zoals ProTerra gaan veel verder dan het nieuwe EU-wetsvoorstel over ontbossing: zij eisen niet alleen ontbossingsvrije productie, maar ook bescherming van andere ecosystemen, zoals gras- en veenlanden, en het respecteren van arbeids- en mensenrechten, in het bijzonder de rechten van lokale gemeenschappen. Het nieuwe EU-wetsvoorstel stelt dat er geen ontbossing mag hebben plaatsgevonden na 2020, terwijl de beste sojastandaarden, zoals RTRS en Proterra ontbossing al veel eerder taboe verklaarden. Ook de aanpak die Friesland Campina en Agrifirm deze week aankondigden, met ontbossingvrije soja uit Brazilië stelt vooralsnog veel minder eisen dan RTRS en komt uit vrij risicoloos gebied.

Maar wat je daarnaast ook moet doen is RTRS-productie steunen. Juist in gebieden die onder druk staan van ontbossing, zoals de Chaco en Cerrado. Daarom werken wij met de Nederlandse zuivelketen, die sinds 2015 reeds 100% RTRS gecertificeerde soja gebruikt, aan een project in de Argentijnse Chaco om hen te ondersteunen bij een volgende stap voorwaarts.

Nieuwe kans

Er is gewoon geen simpele oplossing waarbij de ene aanpak volledig werkt en de andere totaal niet. Het overbodig verklaren van RTRS in Nederland zou echt een stap achteruit betekenen. Nu is juist de kans, met de EU-wetgeving, om niet alleen ontbossing uit de hele Europese keten te halen, maar ook andere belangrijke aspecten van duurzaamheid in de keten te eisen en belonen. Integrale duurzaamheidscriteria moeten daarom niet overboord worden gegooid, maar juist in versterkte controlesystemen op EU-niveau opgenomen worden. En in landschapsaanpakken.

Heleen van den Hombergh, Senior Expert Agro-Commodities bij IUCN Nederland