Hoe kunnen we als bouwsector bijdragen aan de vermindering van de enorme CO2-uitstoot? Kunnen we bouwmaterialen gebruiken die voor lange tijd CO2 opslaan? Het rapport Carbon-based design geeft hier antwoord op. Thomas Wellink overhandigde namens het Transitieteam Circulaire Bouweconomie het rapport op 1 november aan Ed Nijpels.
Het terugdringen van de CO2-concentratie in de atmosfeer is een wereldwijde uitdaging. Die urgentie was voelbaar toen in 2019 het Klimaatakkoord werd gepresenteerd met meer dan 600 afspraken om de CO2-uitstoot terug te dringen. Bestaande gebouwde zullen energie gaan besparen en klaar gemaakt worden om van het gas af te gaan. Er is echter een blinde vlek in het aanpakken van de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving. Uit onderzoek blijkt namelijk dat van alle CO2 die bij de bouw en bij het gebruik van een gebouw wordt uitgestoten, meer dan eenderde vrijkomt tijdens de bouw en bij het onderhoud. We hebben het dan over de materiaalgebonden emissies, of in Engelse termen de ‘embodied carbon’.
Zelfs als alle toekomstige woningen volgens de huidige afspraken, BENG (Bijna Energieneutraal Gebouw) en vier procent emissiereductie in de industrie, gebouwd worden, zal het CO2-budget voor de bouw (bij een 1,5 graad opwarmingsscenario) in 2026 op zijn. Kunnen we in plaats van ‘minder slecht’ te bouwen, in de toekomst zelfs op een ‘goede’ manier gaan bouwen voor het milieu? Kunnen we bouwmaterialen gebruiken die voor lange tijd CO2 opslaan en daarmee CO2 onttrekken aan de atmosfeer? Hoe kunnen we als bouwsector in plaats van het probleem te zijn, bijdragen aan de oplossing voor de enorme CO2-uitstoot met alle klimaatgevolgen van dien?
Materiaalgebonden emissies in de woningbouw
In dit onderzoek zijn de mogelijkheden van CO2-emissiereductie en -opslag in de woningbouw in kaart gebracht. Het onderzoek geeft inzicht in de CO2-kringloop, de impact van verschillende woonvormen en welke rol de bouwsector daarin speelt. De focus ligt duidelijk op de milieu-impact en de materiaalgebonden emissies in de woningbouw. Vanuit een uitgebreid aantal casestudies zijn doorrekeningen gemaakt en is de impact van bouwen ontleed, volgens de S-lagen van Brand. Er worden concrete handvaten geboden voor ontwerpers, opdrachtgevers en bouwers om in de vroege initiatieffase van een bouwproject emissies te beperken.
De onderzoekers sluiten af met een serie aanbevelingen. Niet alleen de afmetingen van het woonoppervlakte doen ertoe, ook de mate van voorzieningendichtheid spelen een rol bij de reductie van CO2-emissie. Met de milieuprestatie gebouwen (MPG) heeft Nederland in potentie een geweldige kaderstellend instrument in handen. Het vraagt echter nog wel de nodige verbeteringen om verdere reductie van emissies in de woningbouw te kunnen stimuleren.
Call to action
Het rapport geeft duidelijke handvaten aan opdrachtgevers en ontwerpers om keuzes te maken die direct bijdrage aan reduceren van de materiaalgebonden emissies op gebouwniveau. Kijken we voorbij de grenzen van het gebouw, maar ook naar het gebied waar in staat, dan zouden externe maatschappelijk kosten ook meegewogen moeten worden. Onderzoek laat duidelijk zien dat de maatschappelijke kosten van verspreide (lage) bebouwing velen malen hoger zijn dan in goed bereikbaar, verdicht stedelijk gebied.
Kijken we naar de wettelijke kaders van de MPG, dan zien we dat deze niet toereikend zijn om sturing te geven aan de grote omslag die nodig is de Nederlandse bouwtraditie. We bouwen te zwaar, we gebruiken te veel eindige grondstoffen en het is ook nog eens slecht aanpasbaar tijdens en na de levensduur van het gebouw. Wat nodig is, is een integrale afweging tussen operationele en materiaalgebonden emissies. Een koppeling tussen BENG en de MPG-eisen. Daarnaast dient het instrumentarium van de MPG op korte termijn verder geprofessionaliseerd te worden: meer Environmental Product Declarations (EPD) in de Nationale Milieudatabase (NMD), het meerekenen van CO2-opslag in de methodiek en serieuze handhaving bij oplevering. De negatieve gevolgen van emissies die we nu de lucht in brengen, hebben direct invloed op het klimaat van vandaag en tellen op bij de jaren die nog komen.
Foto: Ed Nijpels ontvangt het rapport ‘Carbon-Based Design’ uit handen van Thomas Wellink (RVO).
