Klimaatverandering, kansenongelijkheid, een wereldwijde pandemie: onze wereld kent grote uitdagingen. Een duurzame, stabiele economie is harder nodig dan ooit, stelt hoogleraar International Economics Mark Sanders van Universiteit Maastricht. Maar hoe komen we daar? Sanders betoogt dat er vooral veel behoefte is aan een ondernemende mindset – mensen en organisaties die de status quo uitdagen. Op maandag 25 oktober deelde hij zijn visie tijdens zijn oratie Enter the prince of Denmark; Entrepreneurship for a resilient and sustainable economy.
“Eigenlijk is het heel simpel”, begint Sanders. “Met een niet-duurzame economie gaan we het niet redden met zijn allen. Deze tijd is uniek in de geschiedenis. We bereiken letterlijk de grenzen van onze planeet. Die kun je maar één keer kapotmaken. Willen we zorgen voor een stabieler klimaat en biodiversiteit, dan moeten we inzetten op een duurzamere wereld. En daar hoort een duurzame economie bij.”
Maar hoe komen we bij die duurzame economie? Daar heeft Sanders een heel duidelijk beeld over. “De overheid als grote redder? Daar ben ik sceptisch over. De overheid heeft een grote verantwoordelijkheid tegenover de belastingbetalers. Dat betekent dat ze niet echt kunnen experimenteren.”
In zijn oratie pleit hij dan ook voor méér ondernemerschap als manier om tot een duurzamere economie te komen. “Daarmee bedoel ik een manier van organiseren en handelen: ondernemend gedrag. Niet bij de pakken neerzitten en proberen te leren van je fouten om uitdagingen om te zetten in actie. Dat is de essentie van innovatie en veerkracht.” En precies dát hebben we nodig om ons te wapenen tegen klimaatverandering, stelt Sanders.
Betere toegang tot kapitaal, kennis en de arbeidsmarkt
Mensen met nieuwe ideeën dus, die de status quo uitdagen. “We hebben partijen nodig die durven te experimenten. Die risico’s willen nemen. Want het is ongelofelijk wat er uit de geest van de mens voorkomt. Dat hebben we in eerdere crises al bewezen en ik weet zeker dat we dat nu weer kunnen. Want die mensen én de ideeën zijn er. De uitdaging ligt bij het faciliteren van dit ondernemerschap. We hebben betere toegang nodig tot kapitaal, kennis én de arbeidsmarkt.”
In zijn oratie geeft Sanders voorbeelden van hoe we dat ondernemerschap beter kunnen faciliteren. “Wat als de financiële markt niet meer zo gericht zou zijn op schuldfinanciering en vreemd vermogen? Want daar kun je veel mee financieren, maar geen nieuwe, innovatieve projecten. Wat die uitdagers van de status quo nodig hebben, is meer toegang tot eígen vermogen. Dat moeten we zien te doorbreken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat schuld niet meer zo wordt bevoordeeld boven eigen vermogen.”
Ook op de arbeidsmarkt is meer behoefte aan zekerheid. “Want uiteindelijk wil toch iedereen een hypotheek kunnen afsluiten. Ook een ondernemer.” Hoe kunnen we die zekerheid organiseren, vroeg Sanders zich af. “Dan kom je al snel bij ideeën als een basisinkomen of onvoorwaardelijke uitkeringen. Niet iets waar ik per definitie vóór ben – maar ik denk zeker het dat helpt om de positie van de uitdagers te versterken. Waardoor ze dus eerder risico’s durven te nemen.”
Ook het patentsysteem zou op de schop moeten, stelt Sanders. “Het is nu sterk in het voordeel van grote bedrijven met enorme legal departments. Oorspronkelijk is het systeem bedacht om kennis te delen, zodat iedereen kan blijven innoveren, maar zo werkt het nu niet. Dus misschien moet er wel een soort kraakrecht komen. Als je jouw patent niet actief gebruikt, dan mag een andere partij het ‘kraken’. En daarbij moeten we veel meer inzetten op het generen van kennis en dat open source beschikbaar stellen.
Enorme opgave
Voor een betere wereld moeten we dus ondernemender worden met z’n allen. “En dan heb ik het niet alleen over hippe, kleine startups”, gaat Sanders verder. “Banken moeten ondernemender worden, overheden ook. De politiek is nu als eerste aan zet. Daar moeten de bakens verzet worden. Niet in de uitvoering, maar in het faciliteren van meer ondernemerschap. We moeten allemaal onze verantwoordelijkheid nemen. De mensen bij de overheid, de markt én de academische wereld. Dat zijn we aan onze kinderen en toekomst verplicht. Een enorme opgave, maar des te meer reden om daar meteen mee te beginnen.”
Mark Sanders is hoogleraar International Economics aan de Universiteit Maastricht. Sinds 2011 is hij lid van Sustainable Finance Lab, een multidisciplinaire groep Nederlandse wetenschappers, beleidsmakers en bankiers die praktische ideeën ontwikkelt om de financiële sector duurzamer te maken en fondsen vrij te maken om de transitie naar een duurzame economie te maken.