Olie vinden, produceren en raffineren is niet een van de schoonste industrieën. Oliemaatschappijen wereldwijd ervaren dagelijks de druk van de samenleving om hun activiteiten duurzamer, schoner en socialer te verrichten. Met de ontwikkeling van de technologie is er in de afgelopen eeuw een hoop verbeterd.

Maar er blijven problemen. Afgelopen februari zette de milieuorganisatie Milieudefensie een aantal wensen op een rijtje waarmee Shell de negatieve externe economische effecten van zijn olie- en gaswinning zou kunnen compenseren of kunnen tegengaan.

Anne van Schaik, campagneleider Globalisering en Milieu van Milieudefensie, spreekt niet van externe effecten. Zij vindt dat de schade die Shell veroorzaakt ook door de oliemaatschappij betaald moet worden. Het zijn bedrijfskosten. ‘Wij presenteren hier de jarenlange onbetaalde rekeningen. Jeroen van der Veer (de bestuursvoorzitter van Shell, red.) moet zijn verantwoordelijkheid hiervoor erkennen, en geld reserveren voor het opruimen van de rotzooi.’

Millieudefensie heeft negen zaken geïdentificeerd waarvoor zij vindt dat Shell in de buidel moet tasten. De eerste en de tweede zijn de bekendste: Nigeria en het Russische Sachalin.

Shell is al sinds 1930 actief in Nigeria. Maar ondanks de enorme rijkdom aan olie- en gasreserves is het een van de armste landen in de wereld. Het inkomen per hoofd van de bevolking is ongeveer $ 800 per jaar. De externe effecten die het verdienen om aangepakt te worden zijn de enorme olievervuiling en de schade aan de bevolking. Milieudefensie schat de kosten alleen daarvan op $ 10 mrd.

Wat opvalt is dat Shell in zijn eigen rapporten helder verantwoording aflegt over ontstane olielekkages door falen van eigen werknemers, maar dat dit niet de zware protesten en rechtszaken heeft opgeleverd waar de Britse concurrent BP mee te maken heeft.

Gisteren protesteerde Milieudefensie bij het hoofdkantoor tegen een ander groot probleem van Nigeria: het affakkelen van gas. Dat gaat 24 uur per dag door en zorgt voor gezondheidsproblemen bij de lokale bevolking. Daarnaast draagt het bij aan de CO2-uitstoot. Het stoppen daarvan kost $ 1,55 mrd.

Sachalin is niet alleen een problematisch project als het gaat om het touwtrekken met de Russische autoriteiten over de zeggenschap. Milieudefensie rekent voor dat alleen al de milieuschade herstellen $ 376,5 mln vraagt.

Ook de projecten in Barbados, Brazilië, Curaçao, Filipijnen, Ierland, de VS en Zuid-Afrika kennen vergelijkbare kostenposten als het opruimen van de vervuiling, het herstellen van de omgeving en compensatie voor de lokale bewoners.

Shell is, toen het rapport uitkwam in februari, niet inhoudelijk op het wensenlijstje ingegaan. Maar de oliegigant heeft nog eens benadrukt dat de onderneming ‘veel waarde hecht aan goede contacten met de buren van haar locaties’. Shell schrijft dat ‘hun mening van groot belang is om onderwerpen op het gebied van milieu, veiligheid en gezondheid bespreekbaar te maken en waar mogelijk verbeteringen aan te brengen’.

Het rapport van Milieudefensie werd dan wel rustig ontvangen door Shell. Oud-politicus en oud-medewerker van Shell Frits Bolkestein heeft zich er flink over opgewonden. Hij heeft de milieuorganisatie verweten met haar kritiek op het Sachalin-project handlanger te zijn in de chantagepraktijken van de Russische regering. Maar ook de European Bank for Reconstruction en Development (EBRD) heeft aangegeven dat het project in deze vorm niet voldoet aan de milieueisen van de bank.

Het volledige rapport van Milieudefensie is te vinden op milieudefensie.nl/globalisering