Acht grote beursgenoteerde supermarkten uit Nederland, het VK en de VS, zoals Ahold Delhaize, Tesco en Walmart verhoogden hun bonussen voor bestuurders en dividenduitkeringen met 123 procent – van ongeveer $ 10 miljard naar $ 22,3 miljard – tijdens de eerste acht maanden van de coronapandemie. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van Oxfam Novib, dat vandaag gepubliceerd wordt. Bijna geen enkele supermarkt rapporteerde dat zij tijdens de pandemie enige substantiële corona-gerelateerde financiële steun hebben geboden aan de arbeiders en boeren, werkzaam in hun buitenlandse toeleveringsketens. Met name vrouwelijke arbeiders in deze toeleveringsketens staan bloot aan systematische uitbuiting. Oxfam beoordeelde in haar rapport de volgende beursgenoteerde supermarkten: Ahold Delhaize uit Nederland; Morrisons, Sainsbury’s en Tesco uit het VK; Albertsons, Costco, Kroger en Walmart uit de VS; en de niet-beursgenoteerde supermarkten uit Duitsland – Aldi Noord, Aldi Zuid, Lidl, Edeka en Rewe – en uit Nederland, Jumbo en PLUS.

Anouk Franck, beleidsadviseur Oxfam Novib: “Terwijl wereldwijd honderdduizenden mensen hun baan verloren en veel bedrijven failliet gingen door de pandemie, zagen de supermarkten hun omzet alleen maar stijgen. Dit kwam vooral ten goede aan de aandeelhouders, bestuursvoorzitters en eigenaren van de supermarkten. De arbeiders in hun toeleveringsketens daarentegen vingen de klappen op van de coronapandemie.”

Het nieuwe Oxfam-rapport Not in this Together berekende dat tijdens de pandemie de onderzochte beursgenoteerde supermarkten 98 procent van hun nettowinsten uitkeerden aan eigenaren en aandeelhouders. Zij gaven ongeveer $11,3 miljard uit aan corona-gerelateerde beschermingsmaatregelen, o.a. om hun eigen winkels veilig te maken, meer winkelpersoneel aan te nemen en hun eigen personeel bonussen te betalen. De beurswaarde van de beursgenoteerde supermarkten steeg met $101 miljard (tussen maart en december 2020) vergeleken met een stijging van $75 miljard in 2019. Ook de niet-beursgenoteerde supermarkten in Duitsland en Nederland, zoals Aldi, Lidl, Jumbo en PLUS profiteerden enorm in deze periode maar doordat de meeste van hen geen complete financiële rapportages publiceren is niet altijd met zekerheid vast te stellen wie daarvan precies profiteerden.

De CEO van Ahold Delhaize, het moederbedrijf van Albert Heijn, ontving in corona-jaar 2020 een totale beloning van 6 miljoen euro, 1,6 miljoen meer dan het jaar ervoor. Tegelijkertijd zagen de familie Albrecht, de eigenaren van Aldi, en Dieter Schwarz, de eigenaar van Lidl, tijdens corona hun vermogen groeien met respectievelijk 37% en 30% in minder dan een jaar. Uit het rapport van Oxfam wordt ook duidelijk dat uitbuiting en discriminatie van arbeiders en producenten in hun toeleveringsketens alomtegenwoordig en stelselmatig blijft. Vrouwelijke arbeiders blijken extra kwetsbaar, ook tijdens deze pandemie.

Geen van de onderzochte supermarkten publiceerde een actieplan of expliciete doelstellingen om de positie van vrouwen in hun toeleveringsketens te verbeteren. Slechts twee supermarkten, het Britse Tesco en het Duitse Rewe, hebben wel een beleid op vrouwenrechten en zetten daarmee stappen om dit aan te pakken. Aldi en Lidl hebben zo’n beleid wel aangekondigd, maar hebben tot op heden niets gepubliceerd.

Tijdens intensieve gesprekken met Oxfam Novib in de afgelopen weken gaf Jumbo aan bereid te zijn om vóór dinsdag 22 juni 2021 een verklaring te publiceren waarin Jumbo aangeeft hoe zij de positie van vrouwen in haar ketens gaat verbeteren. Hiermee is Jumbo de eerste Nederlandse supermarkt die bereid is echt actie te ondernemen om vrouwenrechten in hun productieketens te verbeteren. Jumbo zegt onder andere toe om:

  • Het mensenrechtenbeleid van de onderneming te verdiepen om vrouwenrechten daarin te borgen;
  • Een actieplan te ontwikkelen met daarin concrete acties ter ondersteuning van vrouwenrechten in productieketens, inclusie het verbeteren van hun lage lonen;
  • Meer onderzoek en transparantie te bieden over de impact van het handelen van het bedrijf in haar productieketens.

‘Arbeidsters in de toeleveringsketens van supermarkten hebben nog steeds te maken met armoede, uitbuiting en discriminatie. De toeleveringsketens van supermarkten houden deze menselijke ellende in stand, terwijl de meeste supermarkten zelf de ogen hiervoor sluiten. Daar telt alleen de hoogte van de winst die de pandemie oplevert. Het is positief dat Jumbo als eerste Nederlandse supermarkt bereid is om belangrijke stappen te ondernemen om ervoor te zorgen dat vrouwenrechten worden gerespecteerd. Albert Heijn, Aldi, Lidl en PLUS moeten nu snel volgen.’’, zo stelt Franck.

De arbeiders en boeren die hun verhaal met Oxfam deelden verdienen geen leefbaar inkomen of loon. Sommigen van hen verdienden niet eens een maandelijks minimumloon. Vrouwen hebben meestal de laagstbetaalde, laagst geschoolde en onzekere banen. Door deze structurele discriminatie, en door de extra zorgtaken tijdens corona, zijn vrouwen extra kwetsbaar voor de gevolgen van de corona-crisis. Om leefbare lonen te betalen, voor bijvoorbeeld de arbeiders in de grootste koffieproducerende staat van Brazilië, is minder dan 1 procent nodig van de dividenduitkeringen aan aandeelhouders in 2020.

Voor het Oxfam-rapport is nieuw onderzoek gedaan naar de omstandigheden van arbeiders in belangrijke wereldwijde productielocaties zoals die van koffie in Brazilië, basmatirijst in Pakistan en wijn in Zuid-Afrika. Eerder Oxfam-onderzoek naar de productie van Assam-thee in India en de productie van zeevruchten zoals garnalen, in Thailand, is geactualiseerd.

Vandaag lanceert Oxfam Novib ook een SMS-protestactie met als doel Albert Heijn, Aldi, Lidl en PLUS te bewegen tot verandering. Door het versturen van een SMS kunnen mensen hun supermarkt laten weten dat zij uitbuiting van vrouwen die ons eten produceren, niet accepteren. Bij elke SMS rinkelt de telefoon van de gekozen supermarkt met de tekst: Samen eisen we uitbuitingsvrije boodschappen. Hoe meer mensen meedoen, hoe duidelijker de boodschap!