De Europese Commissie heeft een nieuwe editie van de gids voor sociaal inkopen gepubliceerd. Deze gids geeft informatie over de mogelijkheden die het Europese juridische kader biedt voor maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI). Bovendien bevat de gids veel praktische voorbeelden die decentrale overheden kunnen helpen om hun MVI-beleid verder vorm te geven.

Wat is MVI??

Maatschappelijk verantwoord inkopen houdt in dat bij het vormgeven van inkoopopdrachten rekening wordt gehouden met de impact die deze opdrachten hebben op het milieu en onze sociale leefomgeving. Doelstellingen die nagestreefd kunnen worden met MVI zijn mogelijkheden voor werkgelegenheid, voor om- en bijscholing van de beroepsbevolking, sociale inclusie, gendergelijkheid en non-discriminatie, toegankelijkheid en een betere naleving van maatschappelijke normen. De nieuwe Europese handreiking spreekt van ‘maatschappelijk verantwoorde overheidsopdrachten’, wat inhoudelijk dezelfde strekking heeft als MVI. De handreiking biedt decentrale overheden inzicht in de mogelijkheden van het verduurzamen van hun inkoop- en aanbestedingsbeleid binnen de Europese aanbestedingsregels. In Nederland was er al langer aandacht voor het onderwerp. Om MVI te stimuleren, heeft de Rijksoverheid voor de periode 2021-2025 het plan Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact opgesteld.

Hoe helpt de gids decentrale overheden?

De handreiking Sociaal kopen – Gids voor de inachtneming van sociale overwegingen bij overheidsaanbestedingen bestaat uit vijf hoofdstukken, die ingaan op de voordelen van MVI, het opstellen van een organisatiestrategie, het vaststellen van maatschappelijke behoeften, de details van de aanbestedingsprocedure en het handhaven van de opdrachtvoorwaarden. Ieder hoofdstuk bevat praktijkvoorbeelden en praktische tips die als handvatten kunnen dienen voor decentrale overheden. Ook Nederlandse praktijkvoorbeelden komen terug in de gids.

Vier voorbeelden uit de praktijk

Rotterdam, Nederland
De gemeente Rotterdam wilde de verschillende bestaande vervoersdiensten voor burgers met speciale mobiliteitsbehoeften integreren. Om vast te stellen wat de maatschappelijke behoeftes waren van de doelgroep, heeft de gemeente uitgebreid klantgericht onderzoek verricht. Vervolgens zijn de sociale behoeften en gewenste resultaten vóór het begin van de aanbestedingsprocedure medegedeeld aan de potentiële inschrijvers.

Cork, Ierland
De gemeenteraad van Cork, Ierland, koos voor een concurrentiegerichte dialoog bij het aanbesteden van sociale huisvesting. Eerst werden projectontwikkelaars gevraagd om projectvoorstellen in te dienen die werden beoordeeld op locatie, toegang tot voorzieningen en openbaar vervoer en de kans op het verkrijgen van een bouwvergunning. Vervolgens is de gemeente een concurrentiegerichte dialoog aangegaan met de inschrijvers om de oplossingen die het best aansloten bij de maatschappelijke behoeften verder te ontwikkelen. De dialoog bestond uit verschillende verdiepende gespreksronden, waarna de kandidaten werden uitgenodigd een inschrijving ter beoordeling voor te leggen.

Haarlem, Nederland
De gemeente Haarlem raadpleegde marktdeelnemers om in kaart te brengen welke maatschappelijk verantwoorde ICT-oplossingen haalbaar waren voor het uitschrijven van een opdracht. Voor de start van de aanbestedingsprocedure organiseerde de gemeente een bijeenkomst tussen inkopers en leveranciers, waar de leveranciers korte presentaties gaven over de MVI-mogelijkheden. Zo werd voor de gemeente duidelijk welke gunningscirteria en contractbepalingen realistisch waren voor de aankomende opdracht.

Espoo, Finland
Bij het aanbesteden van online adviesdiensten nam de gemeenteraad van Espoo toegankelijkheidseisen op in de technische specificaties. De diensten moesten minimaal voldoen aan de conformiteitseisen van niveau A en AA van de richtsnoeren inzake toegankelijkheid van web inhoud. Zo zorgde Espoo voor betere toegankelijkheid voor mensen met een handicap of beperking.

Tips uit de gids

De gids geeft informatie over het gehele aanbestedingsproces. Zo wordt in hoofdstuk 4 van de gids uitgebreid ingegaan op de MVI-criteria en methoden die overheden kunnen hanteren bij verschillende procedures uit Aanbestedingsrichtlijn 2014/24. Andere tips die aan bod komen zijn:

  • Draagvlak creëren bij inschrijvers en begunstigden: het vooraf in kaart brengen van kansen en belemmeringen bij een opdracht levert een duidelijk beeld op van de maatschappelijke doelstellingen. Heldere doelstellingen onderbouwd met praktijkvoorbeelden vergroten de kans op draagvlak onder inschrijvers en begunstigden (hoofdstuk 2);
  • Het kiezen van een aanbestedingsprocedure: waar mogelijk levert het kiezen voor een flexibele procedure meer mogelijkheden op om een goede invulling van de sociale criteria te waarborgen. Dialoog met de inschrijvers en gebruikers van de beoogde diensten of goederen zorgt voor betere aansluiting bij maatschappelijke behoeften binnen de mogelijkheden van de markt (hoofdstuk 3);
  • Het formuleren van gunningscriteria: helder geformuleerde sociale gunningscriteria stimuleren de markt om maatschappelijk verantwoorde resultaten te leveren. Bij het beoordelen van de sociale criteria kunnen overheden gebruik maken van bestaande keurmerken of certificering. Ook kunnen gunningscriteria worden gecombineerd met technische specificaties, selectiecriteria en contractuele uitvoeringsvoorwaarden om de aanpak van sociale risico’s te verbeteren (paragraaf 4.7);
  • Het gebruik van social impact bonds: als financiële risico’s de overheid belemmeren in de uitvoer van het MVI-beleid, kan de overheid overwegen social impact bonds te gebruiken om particuliere investeringen binnen te halen (paragraaf 5.3).