Maria van der Heijden (MVO Nederland): “We zitten midden in een transitie naar een circulaire economie”

Verspilling

Circulair produceren is een belangrijk onderdeel van het klimaatprobleem dat we hebben. “In Nederland wordt het snel geassocieerd met CO2-reductie, maar circulair ondernemen is evengoed een oplossing. We veroorzaken zoveel milieuschade en klimaatproblemen doordat we zo veel weggooien en verspillen. Ik zie de circulaire economie als een belangrijke motor voor de nieuwe economie. De oplossing is het lineaire systeem te vervangen, waarbij je van tevoren nadenkt over de minimale inzet van materialen, hergebruik, reparatie en als laatste stap recycling.” Als voorbeeld noemt ze het materialenpaspoort in de bouw, zodat je gebouwen uit elkaar kunt halen en materialen kunt hergebruiken. Een ander voorbeeld is Emma Footwear. “Die maken veiligheidsschoenen, waar eerst 200 verschillende materialen inzaten en nu nog maar vijf. Die schoen kan worden ingeleverd en uit elkaar gehaald, waarbij de materialen worden hergebruikt. Dat gebeurt op veel meer plekken.”

Biodiversiteit

“Groei en meer, meer, meer is niet langer houdbaar. Ik denk dat we toe zijn aan een reset, waarbij we waarden als het milieu, de mens en het klimaat veel meer disconteren in de economie. Een gezond klimaat, biodiversiteit, terugdringen van de ongelijkheid kunnen mee worden opgelost door bedrijven. Ik geloof heel erg in de kracht van bedrijven.” Van der Heijden vindt dat je niet moet wachten op de consument om de verandering in te zetten. “Gedrag verandert best wel langzaam. Er is meer sturing nodig om consumenten mee te nemen in wat nodig is. De nationale overheid en de EU bepalen het tempo.” Ze noemt het voorbeeld van het verbod op gratis plastic tasjes in winkels. “Dat heeft 90% minder plastic tasjes opgeleverd. De overheid kan via wet- en regelgeving, inkoop en belastingen sturing geven.”

Eerlijke prijs

True pricing betekent dat je kijk naar de echte kosten voor mens en milieu. “We doen daar een aantal projecten op. Er moet fundamenteel een aantal dingen veranderen voordat we een eerlijk kopje koffie kunnen drinken,” geeft Van der Heijden als voorbeeld. Het is belangrijk dat de prijsvorming veel meer is afgemeten aan de impact voor mens en milieu. “Denk aan leefbaar loon en milieuheffingen. We staan daar nog maar aan het begin. Ons belastingsysteem is verouderd en past niet meer bij deze tijd. We hebben een hoge heffing op arbeid en een vrij lage belasting op milieu. Dat betekent dat je een verkeerde prikkel geeft, zeker in deze coronatijd.” Met de campagne De Nieuwe economie wil MVO Nederland laten zien dat de aangesloten bedrijven hier ideeën over heeft, in de hoop dat de politiek deze meeneemt in het nieuwe regeerakkoord. “Als je niet inzet op groen en sociaal herstel geef je heel veel geld uit dat niet bijdraagt aan een toekomstbestendige economie.”

Businessmodel

“Steeds meer bedrijven nemen circulariteit serieus. Ik zie binnen ons netwerk bedrijven die daar volop mee bezig zijn, in de breedte moet er veel meer gebeuren. De urgentie is hoog, we moeten versnellen om de klimaatdoelen van 2030 en 2050 te halen. Ondernemingen investeren voor tien à vijftien jaar. Investeer je nu in een lineaire productielijn dan is dat zonde.” Van der Heijden vervolgt: “Het vraagt een andere agenda. Zeker in deze tijd waarin er toch al veel van ondernemers wordt gevraagd.”

Circulair ondernemen vraagt om een ander businessmodel, benadrukt Van der Heijden: “Je moet echt nadenken waar je de meeste impact mee maakt en daarover nadenken met je klanten en leveranciers. Dat kan gaan om het gebruik van materialen, maar ook qua transport. Je hebt je hele keten nodig. Het is met elkaar experimenteren en op een andere manier kijken naar je organisatie. Ik roep mensen op om zich bij het Versnellingshuis met hun vraag te melden. Je hebt vaak net een zetje nodig om te veranderen. Maar als je nu niets doet, ben je straks te laat.”

Kringlooplandbouw

Als voorbeeld kiest Van der Heijden voor de transformatie van de suikerfabriek, bij haar om de hoek in West-Brabant. “De naam van Suikerunie is veranderd in Cosun Beet Company, omdat het niet alleen om suiker gaat. In het blad zitten bijzonder nutriënten en het restafval van de biet wordt gebruikt als biomassa.” Ze vervolgt: “De boeren geloven echt wel in kringlooplandbouw, maar dan moet je ook met zijn allen de transitie doen. Dat moet je in de keten doen. Het rapport van minister Carola Schouten ligt er al drie jaar. Ik heb nog geen boer met bezwaren gehoord. Er is dus een visie. De vraag is: hoe ga je die transitie samen vormgeven, zodat het haalbaar is.”

In de kern ligt daar de uitdaging van deze tijd, meent Van der Heijden: “Dat je veel sneller schakelt op basis van wat er nu qua ondernemerschap nodig is. Dat kan alleen met de hele keten, van coöporaties tot afnemers. Zolang de retail alleen maar op prijs inkoopt, werkt dat door naar boeren. De retail kan meer aandacht geven voor lokaal en de manier waarop producten worden geproduceerd. Boeren hebben hart voor hun bedrijf. De protesten van boeren zijn niet voor niks. Het gaat erom dat ondernemers en boeren op een gezonde manier kunnen veranderen. We hebben nog niet de goede transitiemodellen gevonden. Het is mijn rol, de politiek en beleidsmakers om ondernemers en boeren mee te nemen in de transitie. Daar ligt de uitdaging.”

Delen, verbinden, vergroten

MVO Nederland neemt actief deel aan het Versnellingshuis. Ondernemer kunnen hier terecht met vragen om circulair te ondernemen. Maria van der Heijden: “We matchen heel erg de vragen en oplossingen. Als de methode om circulair te ondernemen te duur is, kijken we met financiers en experts hoe we toch een maatwerk oplossing kunnen bedenken.” Daarnaast wordt ingezet op  zogenoemde moonshots, programma’s die problemen te lijf gaan die te groot zijn om individueel op te lossen.