Een onderneming die claimt duurzaam te ondernemen is pas geloofwaardig wanneer het ‘duurzaamheidsdenken’ ook terug te vinden is in de organisatie en management, aldus Willem de Lange bijzonder hoogleraar Arbeid en organisatie in Tilburg. Hij definieert een duurzame arbeidsorganisatie als “een organisatie waarin respect voor de mens en zijn omgeving tot uitdrukking komt”. Respect, omgevingsbewustzijn en continuïteit zijn de belangrijkste criteria voor de duurzame arbeidsorganisatie, balans vertrouwen en integraliteit zijn kernwaarden. Concreet betekent dit onder meer verantwoordelijkheid delegeren naar de werkvloer, bijvoorbeeld via zelfsturende teams, werknemers beoordelen op resultaat en investeren in hun ontwikkeling. “Duurzaam organiseren is – veel meer dan traditioneel ondernemen- balanceren tussen belangen”, stelt De Lange in zijn intreerede ‘Bouwstenen van de duurzame samenleving – over de keuze van een weg van weerstand’. Om een duurzame organisatie te realiseren, is een samenhangende visie op de organisatie en het personeelsmanagement -een ‘grand design’ of integraliteit- onontbeerlijk. Ad hoc en deelveranderingen helpen een organisatie niet vooruit. Maar duurzaam ondernemen is geen keuze voor de weg van de minste weerstand. Er wordt van managers gevraagd verantwoordelijkheid af te dragen en een strakke sturing los te laten. Dit voelt ’tegennatuurlijk’, stelt De Lange, want organisaties en mensen zijn (onbewust) op zoek naar duidelijk omschreven werkwijzen en verticale lijnen van bevel en controle. Duurzaam leiding geven is daarom de kunst van het loslaten, van vertrouwen. Wat een bedrijf wint is flexibiliteit, slagvaardigheid, innovatievermogen en een grotere klantgerichtheid. Want om adequaat op veranderingen in te spelen, moet het vermogen om aan te passen op het uitvoerend niveau liggen.
In de duurzame arbeidsorganisatie is de relatie tussen werkgever en werknemer goed in balans. Het gaat om een eerlijke ruil. Een moderne medewerker biedt arbeid, maar ook zijn competenties, tijd, loyaliteit en verantwoordelijkheid. De werkgever zet daar als vanouds salaris tegenover, maar ook opleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden, status, sociale contacten en een carrièreperspectief. De relatie is ook niet voor ‘eeuwig’; life time employment bestaat niet meer. De zekerheid van een baan verschuift naar zekerheid voor werk. De duurzame werkgever houdt rekening met persoonlijke omstandigheden, bijvoorbeeld in de vorm van levensloopregelingen en levensfasebewust personeelsbeleid.
Willem de Lange (1950) is sinds januari 2004 bijzonder hoogleraar Arbeid en organisatie aan de Universiteit van Tilburg bij het departement Organisatiewetenschappen. De Lange werkt bij het IVA, Instituut voor Beleidsonderzoek en -advies, waar hij sinds 1991 verantwoordelijk is voor advies en onderzoek op het terrein van arbeidsverhoudingen en personeelsmanagement. Hij studeerde economie in Tilburg en werkte van 1977 tot 1991 aan de UvT, eerst als wetenschappelijk medewerker aan de Economische Faculteit, later als universitair hoofddocent aan de Sociale Faculteit. In 1989 promoveerde hij op onderzoek naar arbeidstijden, bedrijfstijden en arbeidspatronen. De Lange is medeoprichter en hoofdredacteur van het Tijdschrift voor HRM (Human Resource Management).