Is het bedrijf illegaal? Welnee, er is geen wet die de verkoop van dit soort artikelen verbiedt. En dat de goederen niet alleen medewerkers van bergingsbedrijven maar ook de inbreker goed van pas komen kan de middenstander ook niet helpen. Hij is, dunkt me, niet verplicht zich in de koopmotieven en zielenroerselen van de klant te verdiepen.
Waar ligt de moraal van de ondernemer? Enron, WorldCom en Parmalat namen het niet zo nauw met de ethiek. De waarheid werd verdraaid, cijfers gemanipuleerd, opdrachtgevers omgekocht en de markt verdeeld, met accountants en adviseurs die de praktijken van hun broodheren verdoezelden. Zou het in Nederland veel anders zijn? De parlementaire enquête naar de bouw wijst daar niet op. En inmiddels zijn er ook de nodige schandalen in ons land geweest. We huilden krokodillentranen, maar hadden steekpenningen gewoon aftrekbaar van de belastingen gemaakt.
Hebzucht is de drijfveer van de economie. De overheid bepaalt de kaders en zorgt er zo voor dat het ondernemende beest niet uit zijn kooi breekt. Dat lukt niet altijd, zoals de praktijk laat zien. Dus worden de regels aangescherpt en uitgebreide codes voor beter toezicht ontworpen.
En al die mooie verhalen over duurzaam ondernemen dan? De Amerikaanse hoogleraar Edward Freeman sprak het afgelopen weekend in deze krant over ‘stakeholders’-management. Werknemers, buurtbewoners, klanten, aandeelhouders en directeuren maken een gezellig denkclubje en komen met een bedrijfsstrategie die met alle belangen rekening houdt.
Dat kan wel zo wezen, maar ook dan gaat het om het welbegrepen eigenbelang van de ondernemer. De klant speelt daarbij een centrale rol. Is hij bereid een toeslag te betalen voor producten die op een verantwoorde manier zijn geproduceerd? Als dat niet het geval is, zal een ondernemer eieren voor zijn geld kiezen en goedkopere maar minder verantwoorde producten aanbieden. Anders zal hij door zijn minder betrokken concurrenten worden afgestraft. Maatschappelijk ondernemen is een kwestie van goed calculeren.
Wat is de kern van de moraliteit van het ondernemen?
Respecteer de grenzen die de overheid stelt. Het kan niet anders. Binnen die ruimte is alles toegestaan. Het duurzaam ondernemen duurt zo lang als de klant wil.
Hans Kamps is econoom te Amsterdam.