Overheden in Europa maken te weinig gebruik van duurzaam aanbesteden

Knelpunten

Uit de briefing van de beleidsondersteunende afdeling Economische Zaken, Wetenschapsbeleid en Levenskwaliteit van de Europese Commissie komt naar voren dat er veel belemmeringen bestaan die ervoor zorgen dat er niet veel groen en circulair wordt aanbesteed. Deze belemmeringen hebben betrekking op de beleidsmatige, marktgerelateerde, financiële, boekhoudkundige en technische kant van aanbestedingen.

• Tegenstrijdigheid in Europese beleidskader: er is voor aanbestedende diensten en autoriteiten een ogenschijnlijke tegenstrijdigheid tussen de duurzame doelstellingen en de Europese regels voor aanbestedingen. Autoriteiten zien het gebruik van groene specificaties bijvoorbeeld als een juridisch risico in verband met discriminatie, corruptie, transparantie en begunstiging.
• Complexe en ingewikkelde procedures: groene aanbestedingsprocedures zijn ingewikkeld. Zo vereisen deze procedures een bepaald niveau van expertise en kennis van de aanbestedende diensten. Daarnaast vereisen duurzame aanbestedingen een ander verwachtingspatroon op het gebied van kosten en uitkomsten. Dit komt bijvoorbeeld door de ontwikkeling van innovatieve oplossingen.
• Financiële rigiditeit: de jaarlijkse begroting voor aanbestedingen kunnen een belemmering vormen voor groene aanbestedingsprocedures. Zo kunnen bijvoorbeeld de negatieve externe kosten voor het milieu, levensduurkosten of de sociale effecten niet zijn meegenomen in het budget. Daarnaast kan er sprake zijn van gebrek aan coördinatie tussen verschillende aanbestedingsafdelingen.
• Kennistekort: door een kennistekort over duurzame en circulaire technologieën bij beleidsmakers en aanbestedende diensten wordt de potentie van duurzame aanbestedingen niet volledig gebruikt.
• Gebrek aan monitoring en metingsmogelijkheden: ook is er een gebrek aan toegankelijke tools die de implementatie en effecten van duurzame of groene aanbestedingen kunnen meten en monitoren.

Aanbevelingen

Het advies van de afdeling Economische Zaken, Wetenschapsbeleid en Levenskwaliteit van de Europese Commissie is dan ook om het aantal verplichte duurzame aanbestedingsvereisten te verhogen. Dit kan aan de hand van technische specificaties in sectorale richtlijnen of door gedelegeerde handelingen. Momenteel zijn in enkele sectorspecifieke richtlijnen al aanbestedingsverplichtingen opgenomen. In de richtlijn betreffende schone voertuigen (2019/1161/EU) is opgenomen dat aanbestedende diensten en instanties bij de aanbesteding van bepaalde wegvoertuigen rekening moeten houden met energie- en milieueffecten tijdens de volledige levensduur. Ook zijn er nationale minimumstreefcijfers voor overheidsopdrachten opgenomen om het marktaandeel van schone voertuigen te vergroten. Ook in de richtlijn betreffende energieprestaties gebouwen (2018/844/EU) en de richtlijn IT-producten zijn milieucriteria verwerkt voor aanbestedingen.

Verder zouden lidstaten duurzame aanbestedingen meer moeten stimuleren door bijvoorbeeld:

• meer te investeren in professionalisering, opleiding en ICT-instrumenten, zodat groene overheidsopdrachten gangbaarder worden.;
• aanbestedende diensten meer te ondersteunen bij duurzame aanbestedingen. Dit kan bijvoorbeeld door meer standaard ‘tools’ en labels te ontwikkelen en informatie beschikbaar te stellen;
• een Europees platform met een groot inkoopnetwerk te ontwikkelen en ondersteunen. Dit platform zou kunnen voortbouwen op reeds bestaande netwerken, zoals het Procura+-netwerk.
• benaderingen voor een circulaire economie op te nemen in de richtlijnen voor Green Public Procurement (GPP) en het verplichten van lidstaten om GPP op te nemen in hun nationale actieplannen.