Bedrijven hebben invloed op samenlevingen waar ook ter wereld. Idealiter gaat die invloed gepaard met vooruitgang, werkgelegenheid en armoedebestrijding. Bedrijven zijn dan trots op de economische vooruitgang die daarmee tot stand komt. Zij voelen zich er verantwoordelijk voor. Echter, verantwoordelijkheid houdt meer in dan zorgen voor economische groei. Verantwoordelijkheid betekent ook dat ondernemingen voldoen aan afgesproken waarden en normen. Dat geldt als eerste voor de wetten in het land waar het bedrijf gevestigd is.

Maar er is meer. Juist multinationals dienen te voldoen aan de internationaal aanvaarde verdragen op het gebied van arbeidsrechten, mensenrechten en milieu. Juist omdat multinationals ook de eerste zijn die profiteren van globalisering. Zij boren nieuwe markten aan of vinden aantrekkelijke productielocaties. Omdat India een opkomende markt is, organiseerde de regering onlangs een handelsmissie naar India.

Multinationals in India zoeken daar lagere productiekosten. Dat niet-economische belangen daarbij secundair zijn, kan leiden tot dramatische gevolgen voor mens en milieu. Het meest tragische voorbeeld is de chemische ramp in Bhopal, India. Ruim achttien jaar geleden al ontsnapte dodelijk gas uit een pesticidenfabriek, maar het gif ligt nog steeds op het bedrijfsterrein. Kinderen spelen op de giftige grond en moeders zetten thee met giftig drinkwater. De ramp was het gevolg van gebrek aan verantwoordelijkheid van de toenmalige eigenaar. Het bedrijf is overgenomen door Dow Chemicals. Er vallen nog dagelijks slachtoffers en de weigering van Dow Chemicals om elke vorm van verantwoording te accepteren is beschamend.

Helaas ziet de Nederlandse regering dit anders. Zij ziet het niet als haar taak om Dow op zijn verantwoordelijkheid te wijzen of te pleiten voor bindende regels voor multinationals. Afgelopen dinsdag brachten actievoerders giftige grond uit Bhopal naar het bedrijf dat verantwoordelijk is. Dow weigerde elk gesprek. In Nederland is dit ongehoord. De voortdurende ramp in Bhopal laat zien dat bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid ontlopen door vestiging in het buitenland. Vrijwillige richtlijnen blijken telkens onvoldoende.

Eerder hebben wij een initiatiefwetsvoorstel ingediend over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen waarin bedrijven een verplichte rapportage geven over milieu en arbeidsomstandigheden. In de nieuwe Kamer zullen wij naast dit voorstel proberen te komen tot een regeling die aansprakelijkheid regelt. Juist dat laatste is belangrijk omdat bijvoorbeeld de olieramp voor de Spaanse kust laat zien wat de kosten zijn voor overheid, mens en milieu als vervuilers hun morele verantwoordelijkheid en de kosten voor milieuschade ontlopen.

Bert Koenders en Kees Vendrik

Bert Koenders is lid Tweede Kamer Partij van de Arbeid. Kees Vendrik is lid Tweede Kamer Groen Links.