Ruim een jaar na de lancering van Oxfams Behind the Barcodes campagne, doen alle Nederlandse supermarkten nog steeds te weinig om de uitbuiting tegen te gaan in hun toeleveringsketens. Ook blijft het vaak onduidelijk waar de producten in de schappen nu precies vandaan komen. Daardoor is het moeilijker te beoordelen onder welke omstandigheden ons voedsel geproduceerd wordt. Vooral de transparantie bij Aldi, Lidl en PLUS laat – in vergelijking met Albert Heijn en Jumbo – te wensen over. Ook lopen deze drie supermarkten achter bij het doen van mensenrechtenonderzoeken of bijvoorbeeld arbeiders in hun ketens een leefbaar loon verdienen. Zo blijkt uit nieuw onderzoek dat Oxfam Novib vandaag publiceerde.
“We zijn al sinds juni 2018 in onderhandeling met alle Nederlandse supermarkten over het tegengaan van uitbuiting van arbeiders in hun ketens. Jumbo en Albert Heijn hebben voor het eerst publiekelijk toegezegd hier nu werk van te maken. Aldi, Lidl en PLUS moeten dit voorbeeld volgen, dat moet echt veranderen.”, zegt Anouk Franck, expert mensenrechten en bedrijfsleven bij Oxfam Novib.
Oxfam publiceert vandaag nieuw praktijkonderzoek naar misstanden in de productieketens van thee uit Assam, India en tropisch fruit uit Brazilië. In haar rapport over India, ”The Human Cost of Assam Tea” komt naar voren dat de helft van de circa 500 geïnterviewde theeplukkers in Assam geen toegang hebben tot toiletten of veilig drinkwater. En ziektes zoals cholera en tyfus komen veel voor. De lonen zijn zo laag dat de helft van de ondervraagde werknemers rantsoenkaarten van de overheid ontvangt omdat zij onder de officiële armoedegrens uitkomen. Terwijl veel vrouwelijke theeplukkers regelmatig werkdagen van 13 uur per dag maken. Aldi en Lidl hebben verwerken thee uit Assam in hun eigen huismerken.
Assam, de belangrijkste thee-producerende deelstaat van India, is goed voor 13% van de wereldproductie van thee. Thee uit Assam wordt geëxporteerd naar Duitsland, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. In totaal bedroeg dat in 2018 44.000 ton thee voor deze vier landen. Zo’n 20 % procent van de theeproduktie in Assam is bestemd voor de export. Van de 1,16 euro die een Nederlandse consument gemiddeld voor een pakje zwarte thee van 100 gram afrekent aan de kassa, gaat 97 cent naar supermarkten en handelaren.
De arbeiders op de theeplantages in Assam zien van de 1,16 euro slechts 3 eurocent terug. Anouk Franck: “Deze scheve verdeling is niet te uit te leggen als je je realiseert dat de mensen aan het begin van de voedselketen niet eens voldoende eten kunnen kopen om hun familie te onderhouden. Supermarkten moeten hun macht en invloed inzetten zodat deze arbeiders een leefbaar loon betaald krijgen.”
Vorig jaar onderzocht marktonderzoeksbureau Kien in opdracht van Oxfam Novib hoe Nederlanders hierover denken. 8 op de 10 Nederlanders vindt dat bedrijven die hier actief zijn en die gebruik maken van leveranciers uit ontwikkelingslanden, zoals supermarkten, uitbuiting moeten tegengaan. 91 % van de ondervraagden vindt dat arbeiders van toeleveranciers in ontwikkelingslanden genoeg moeten verdienen om rond te komen. 50 investeerders, goed voor 3,1 biljoen dollar aan investeringen in deze sector, roepen vandaag supermarkten op informatie te leveren over wie hun leveranciers zijn en mensenrechtenschendingen in hun toeleveringsketen aan te pakken.
Nederlandse supermarkten maken de keuze om het gehele jaar door tropisch fruit, zoals mango’s en meloenen, aan te bieden. Om aan deze vraag te voldoen wordt het fruit om de zoveel maanden uit een andere regio geïmporteerd. Mango’s uit Brazilië liggen meestal vanaf september t/m november in de supermarkten, totdat de productie weer in andere, concurrerende landen beschikbaar is. Uit het rapport ”An investigation of conditons in tropical fruit supply chains in North East Brazil” komt naar voren dat deze manier van inkoop leidt tot grote baanonzekerheid voor de arbeiders op de plantages in Brazilië: zo krijgen ze geen vaste arbeidscontracten aangeboden en is er willekeur bij het in dienst nemen van mensen groot. Vooral vrouwen trekken hierbij aan het kortste eind “Deze producenten leveren ook aan Lidl, Sainsbury ’s en Tesco’s en in elk geval tot recentelijk ook PLUS “.
Anouk Franck Oxfam Novib supermarktenexpert “Supermarkten pakken het leeuwendeel van de prijs die consumenten betalen voor elk pak thee of stuk fruit. Tegelijkertijd worden de arbeiders die deze producten voor ons produceren en oogsten zwaar onderbetaald en kunnen zij hun gezinnen soms nauwelijks voeden, Dit is geen werk meer maar uitbuiting. “
In juli 2019 bleek uit de laatste update van Oxfam Novibs supermarktenranglijst dat Albert Heijn en Jumbo hun score iets hadden verbeterd, maar geen van de Nederlandse supermarkten komt in de buurt van een voldoende. Het wordt tijd dat Aldi, Lidl en PLUS aan de slag gaan om hun beleid op o.m. transparantie te verbeteren om zo bij te dragen aan het uitbannen van uitbuiting in hun ketens.
