‘Kunnen we de City vertrouwen? Het antwoord daarop is nee. Je vertrouwt je moeder, je geliefde en misschien je hond. Maar de City? Het was toch nooit de bedoeling om de City te vertrouwen?’ Simon Zadek, is een cynische optimist.
AccountAbility is een internationale organisatie die als doel heeft organisaties en individuen grotere sociale verantwoordelijkheid aan te leren en over houdbare ontwikkeling in het bedrijfsleven te adviseren. Universiteiten, organisaties zoals het Amerikaanse Business for Social Responsibility en bedrijven, waaronder British Telecom en PricewaterhouseCoopers (UK), zijn verenigd in het bestuur. AccountAbility organiseert conferenties en trainingen en doet research.
Terwijl de rest van de City nog lijdt aan ‘Enronitis’ is Simon Zadek alweer een stap verder. Hij lijkt de vertrouwensvraag naïef te vinden. ‘Vergeet vertrouwen en ethiek’, zegt hij, verwijzend naar de debacles van Enron en Equitable Life. Als de directeuren van Enron incompetent zijn en illegale dingen doen, dan is dat volgens hem een symptoom maar niet de oorzaak van het leed.
‘Als je je investeringen aan iemand toevertrouwt’, zo zegt Zadek, ‘wil je drie dingen: dat de andere partij dezelfde belangen heeft als jijzelf, dat zij competent is en dat zij toerekenbaar is.’
Na Enron kunnen organisaties het snelst aan die voorwaarden voldoen als twee essentiële zaken veranderen: de introductie van langetermijnbonussen voor fondsbeheerders en opleidingen voor auditoren die veel verder reiken dan het smalle financiële plaatje.
Want, zegt Zadek, de essentiële vraag is: wat motiveert en drijft de fondsmanager. ‘Ga een bar in de City binnen en vraag het ze. Het antwoord is altijd: de bonussen. Het probleem is dat die bonussen uitbetaald worden op basis van “performance” over een periode van drie tot zes maanden. Als de bonussen eenmaal uitgekeerd zijn, zal het ze daarna een zorg zijn of die bedrijven in elkaar storten. Terwijl het belang van investeerders als pensioenfondsen en de werknemers van het bedrijf, natuurlijk lange termijn is.’
‘Voor veel mensen in de City is Enron een groot succes geweest; een kleine groep fondsbeheerders heeft enorme bonussen verdiend door de aandelenprijzen op te drijven. Dat zijn geen duivelse mensen. Maar het succes op de lange termijn van zo’n bedrijf is voor hen persoonlijk van geen enkel belang. Want je moet even bedenken aan wie je je geld toevertrouwt; aan jongens van nog geen 25, te jong om je kinderen te zijn, hele slimme jongens die net van de business school afkomen, maar nog nooit zelf een bedrijf geleid hebben.’
Zadek neemt ze dat niet kwalijk: maar ‘je moet er gewoon voor zorgen dat hun belangen dezelfde zijn als de jouwe’. Daarom pleit hij voor bonussen die gebaseerd zijn op de resultaten die de fondsbeheerders over een langere periode, zeg drie tot vijf jaar. ‘Want dan delen ze automatisch de belangen van de investeerders, het bedrijf en de werknemers.’
De tweede essentiële verandering is een veel bredere opleiding voor accountants. ‘Als je de leiders van een willekeurig groot bedrijf vraagt of hun financiële controleurs de business begrijpen, dan zeggen ze: ‘helemaal niet’. De grote bedrijven zijn veel te ingewikkeld voor de auditor. Andersen is net zoals zoveel anderen volledig incompetent geweest.’ Accountants moeten een opleiding krijgen die veel verder gaat dan het financiële. Dat gaat de komende tien jaar volgens Zadek ook gebeuren.
In zijn ogen is de tijd rijp.’Op dit moment vragen fondsmanagers zich niet af hoe groot hun bonus zal zijn, maar of ze volgend jaar nog een baan hebben. Ik kijk naar al die teleurgestelde bange pensioenhouders en ik maak me echt zorgen. De tijd voor intelligent kapitalisme is aangebroken.’
tine van houts