Het kan niemand ontgaan zijn dat we flink discussiëren nadat de Raad van State het Programma Aanpak Stikstof (PAS) naar de prullenmand verwees. Niet eerst bouwen en daarna kijken of we voldoende maatregelen nemen om de natuurdoelen te halen. En weet je… Ik denk dat Nederland beter af is zonder PAS. We dwingen bestuurders nu échte keuzes te maken. De enige oplossing is minder uitstoot; een win voor natuur, klimaat en een gezonde leefomgeving.

Wettelijk hebben we doelen vastgelegd die we voor natuur moeten realiseren. Deze doelen halen we niet met een te hoge stikstofdepositie in de natuurgebieden. De stikstof wordt veroorzaakt door verbranding van fossiele brandstoffen door onze industrie en mobiliteit maar ook de veehouderijen stoten stikstof uit. Om vergunningen te kunnen verlenen voor deze activiteiten maar ook de natuurdoelen te halen was het PAS bedacht. De rechter heeft hier een streep door gezet om niet zeker is dat de natuurdoelen met de maatregelen uit het PAS worden gehaald. Nieuwe en nog niet onherroepelijke vergunningen voor bouwprojecten met stikstof uitstoot kunnen nu niet meer kunnen terugvallen op het PAS. En dus ligt heel ontwikkelend, ondernemend en bouwend Nederland stil. Projecten zoals verlening van de A15, Logistiek Park Moerdijk en de uitbreiding van vliegveld Lelystad hebben nu een probleem.

Worden we er uiteindelijk beter van zonder het PAS? Ik denk het wel. Ons echte probleem is dat we teveel stikstof uitstoten. Hierdoor kunnen nieuwe ontwikkelingen met zeer kleine effecten niet doorgaan. Elke toename is immers teveel, hoe klein de toename ook is. Om de economie niet te laten stagneren moeten we dus keuzes maken. De enige weg die echt zoden aan de dijk zet is onze stikstofproductie aan de bron flink omlaag te brengen. Dit betekent dat we toe moeten naar een kleinere veestapel en schonere industrie. Ook het terugdraaien van de maximum snelheid op snelwegen is wat mij betreft een goeie maatregel om de stikstofuitstoot verder terug te dringen om de natuurdoelen te halen en andere ontwikkelingen mogelijk te maken.

Concentratie stikstof 2019, bron ESA

Dan de link het Klimaatakkoord. Drie weken geleden werd duidelijk dat Nederland niet gaat voldoen aan het gerechtelijke vonnis in de Urgenda-zaak. Die zaak ging erover dat Nederland in 2020 fors minder CO2 uit moet stoten dan in 1990. We gaan de doelstellingen bij lange na niet halen. Het is ook maar zeer de vraag of we doelstelling voor 49 procent CO2 reductie in 2030 uit het Klimaatakkoord gaan halen. Het goeie nieuws is dat de uitspraak van de Raad van State over het PAS ons gaat helpen in het behalen van de klimaatdoelen. Activiteiten die stikstof uitstoten, stoten namelijk ook CO2 en fijnstof uit. Industriële bedrijven en veehouderijen zijn afhankelijk van vergunningen om te kunnen produceren (license to operate). Voor een verandering of uitbreiding van hun bedrijfsvoering zullen ze moeten voldoen aan strengere regelgeving rondom stikstofdepositie; ze mogen geen significant negatief effect veroorzaken op natuurgebieden in de omgeving. Voor veel natuurgebieden geldt dat elke toename een significant negatief effect kan opleveren.

Bedrijven die hun bestaande productie uitbreiden, kunnen misschien nog compenseren door het bestaande productie proces te optimaliseren. Bedrijven die nieuw willen bouwen moeten veel eerder dan het klimaatakkoord nu voorschrijft toe naar stikstof-neutrale – en daarmee CO2- en fijnstof-neutrale – productieprocessen. Een win voor het klimaat en een win voor een gezonde leefomgeving wat mij betreft. Dergelijke ontwikkelingen zie ik nu al. Zo worden in de bestemmingsplannen van Logistiek Park Moerdijk en Greenport Venlo stikstof uitstotende bedrijven in de basis uitgesloten.

Yoeri Schenau, Programmamanager Duurzaamheid bij Arcadis. Dit artikel is eerder gepubliceerd op de website van Arcadis