Melkveehouders en zuivelondernemingen streven samen naar een toekomstbestendige en verantwoorde zuivelsector. Daarvoor hebben hun belangenorganisaties LTO Nederland en de Nederlandse Zuivel Organisatie de Duurzame Zuivelketen opgezet. Jaarlijks beoordeelt Wageningen Economic Research de verduurzaming van de zuivelketen.

In 2017 heeft de Duurzame Zuivelketen (DZK) haar doelen voor 2020 op het gebied van antibiotica, energie-efficiëntie en verantwoorde soja opnieuw behaald en het doel voor weidegang lag binnen handbereik. Voor het eerst sinds de nulmeting in 2011 daalde de broeikasgasemissie en ook de voorlopige ammoniakemissie laat een daling zien. Het fosfaatplafond voor de totale veehouderij werd in 2017 niet meer overschreden, het sectorplafond voor de melkveehouderij nog wel. Ondanks een kleine toename van duurzame energieproductie is de afstand tot het doel nog groot. Alleen de levensduur van melkkoeien daalde als gevolg van het fosfaatreductieplan. Voor zowel dierenwelzijn als biodiversiteit zijn monitoringssystemen ontwikkeld.

Fosfaatreductieplan van grote invloed op resultaten

In 2017 is het fosfaatreductieplan geïmplementeerd, om opnieuw overschrijding van het fosfaatplafond en daarmee verlies van de derogatie te voorkomen. Dit leidde tot een geringer aantal melkkoeien, een lagere jongveebezetting en een hogere productie per koe. Dat is gunstig voor thema’s waar doelen in absolute hoeveelheden zijn gesteld, zoals broeikasgasemissie, fosfaatexcretie en ammoniakemissie.

De broeikasgasemissie van de gehele zuivelsector (van voerproductie en andere aangevoerde grondstoffen t/m de verwerking en verpakking van de melk in de fabriek) daalde voor het eerst sinds de nulmeting (-2,8% t.o.v. 2016). De uitstoot toegerekend aan boerderijmelk, daalde met 5,5% tot 1.143 gram CO2 per kilogram meetmelk. Om de gestelde doelen voor broeikasgasemissies te kunnen bereiken is nog een aanzienlijke daling van de totale emissie nodig tot gemiddeld 955 gram, uitgaande van het geproduceerde melkvolume van 2017.

De fosfaatexcretie van de melkveestapel is gedaald naar 86,6 mln. kg in 2017, maar overschreed nog wel het sectorplafond van 84,9 mln. kg. De fosfaatexcretie van de gehele veehouderij is gedaald naar 169,0 mln. kg in 2017. Daarmee ligt de fosfaatexcretie in 2017 na twee jaren van overschrijding weer onder het Europees plafond van 172,9 mln. kg. De ammoniakemissie van de melkveestapel is in 2017, op basis van voorlopige cijfers, voor het eerst sinds jaren gedaald. De emissie was met 53,0 mln. kg nog wel 10,9  mln. kg hoger dan het doel van 5 mln. kg reductie ten opzichte van 2011.

Het fosfaatreductieplan dwong melkveehouders om meer koeien af te voeren naar de slacht dan alleen die koeien die niet meer geschikt waren als melkkoe. Hierdoor daalde de levensduur van melkkoeien in 2017 fors naar 5 jaar, 6 maanden en 29 dagen. Voor doelrealisatie in 2020 is een aanzienlijke jaarlijkse verhoging van 75 dagen nodig in de periode 2018 tot en met 2020.

Goede resultaten antibiotica, weidegang, energie-efficiëntie en soja

  • Het antibioticagebruik is in 2017 bijna gehalveerd (-47%) ten opzichte van het jaar 2009 dat door de Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa) als referentie wordt gehanteerd
  • 99,9% van de melkveebedrijven zit in 2017 onder de ‘SDa-actiewaarde voor antibioticagebruik’. De doelstelling (90%) is hiermee ruimschoots gehaald
  • De energie-efficiëntie, uitgedrukt in primair brandstofverbruik per 1.000 kg melk, ligt met 57,5 m3 aardgasequivalenten per 1.000 kg melk voor het derde jaar op rij onder het doelniveau van 61,2 m3 in 2020
  • Het aandeel verantwoorde soja bedraagt sinds 2015 100%, conform het gestelde doel. Vanaf 2015 zijn melkveehouders verplicht uitsluitend voer af te nemen van leveranciers die bijdragen aan verduurzaming van de sojateelt. Dit doen ze door RTRS-certificaten (Round Table on Responsible Soy) te kopen voor de hoeveelheid soja die zij verwerken in melkveevoeders
  • Het aandeel bedrijven met een vorm van weidegang nam voor het derde jaar op rij toe tot 80,4% in 2017. Het doel voor 2020 (81,2% bedrijven met weidegang) ligt daarmee binnen handbereik

Vorderingen bij duurzame energieproductie, dierenwelzijn en biodiversiteit

De productie van duurzame energie, uitgedrukt als percentage van de totale energieconsumptie in de zuivelsector, nam licht toe van 4,1% in 2016 tot 4,4% in 2017. De afstand tot het doel, 16% in 2020, is nog groot. Er kan een onderschatting zijn omdat alleen windmolens en/of co-vergisters van mest zijn meegenomen die volledig onderdeel zijn van melkveebedrijven.

De Duurzame Zuivelketen heeft aan het KoeKompas een Welzijnsmonitor toegevoegd. Deze Welzijnsmonitor wordt het centrale instrument om voortgang op dierenwelzijn te monitoren. In 2017 was het nog niet mogelijk om op basis hiervan een representatieve nulmeting voor de gehele sector uit te voeren. Daarom is er in 2017 nog geen sectoraal doel vastgesteld.

In 2017 is een eerste versie van de Biodiversiteitsmonitor ontwikkeld en geïntroduceerd op melkveebedrijven in de vorm van het dashboard Milieu en Klimaat. Het is in 2017 nog niet gelukt om een doel op sectorniveau vast te stellen voor biodiversiteit.

Inspanningen

Naast de prestatiemonitoring, maakt de sectorrapportage ook inzichtelijk welke inspanningen de Duurzame Zuivelketen verricht om de doelen te realiseren. Enkele voorbeelden in 2017 zijn:

  • Klimaatneutraal ontwikkelen: ontwikkeling klimaatmodule waarmee melkveehouders inzicht krijgen in broeikasgasemissie van het eigen bedrijf, ondersteunen en stimuleren van productie van duurzame energie via Jumpstart gericht op monovergisting en het Solar-programma gericht op versnelling van installatie zonnepanelen
  • Continu verbeteren diergezondheid en dierenwelzijn: (door)ontwikkeling van aanpakken en tools om melkveehouders te ondersteunen, zoals KalfOK-score en kennisnetwerken jongveeopfok
  • Behoud weidegang: ontwikkeling van nieuwe beweidingssystemen, toelating digitale meetsystemen om het aantal weideuren aantoonbaar te maken bij bijvoorbeeld automatisch melken
  • Behoud biodiversiteit en milieu: ontwikkeling van een dashboard Milieu en Klimaat binnen de KringloopWijzer die inzicht geeft in de bedrijfsprestaties van 6 indicatoren.