Kleine, innovatieve voedselbedrijven spelen een belangrijke rol in de verduurzaming van de voedselproductie door in de praktijk te bewijzen dat duurzaamheid economisch haalbaar is. De overheid kan deze ontwikkeling stimuleren, bijvoorbeeld door instrumenten voor innovatie beschikbaar te stellen. Dit blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving onder 15 kleine innovatieve voedselbedrijven.
Bedrijven zoals Remeker Kaas, Buitengewone Varkens en Willem & Drees zijn koplopers in vernieuwende methoden en producten in de voedselsector. Ze werken met natuurlijke oplossingen, kopen lokaal in en werken samen met voedselgemeenschappen in het verwerken van biologische of streekgebonden producten. Deze aanpak zorgt voor producten met een eigen identiteit. De werkwijze kan ook bijdragen aan bijvoorbeeld de bodemvruchtbaarheid, sluiten van lokale kringlopen en agrobiodiversiteit.
Innoveren om te verdienen
De kostprijs van duurzamer geproduceerd voedsel is vaak hoger dan van gangbare producten. Toch is dit alleen niet voldoende om duurzame productie rendabel te maken. Voor een levensvatbaar verdienmodel moeten de ondernemers ook op andere aspecten van hun bedrijf innoveren. Denk bijvoorbeeld aan pachtconstructies met nieuwe financieringsvormen, coöperaties tussen klanten en producenten, directe verkoopkanalen en duurzame voedselnetwerken op regionaal niveau.
De kleine voedselbedrijven kunnen vooralsnog geen complete verduurzaming van de sector bewerkstelligen. Hun marktaandeel is beperkt en niet alle oplossingen zijn op grotere schaal toe te passen. Toch spelen deze innovatieve ondernemers een belangrijke rol: ze dagen de grote bedrijven in de voedselsector uit tot innovatie en verduurzaming. Zij concurreren op de (meervoudige) waarde van het product in plaats van op kostprijs. Er ontstaat een marktdynamiek tussen deze uitdagers en de marktleiders van het voedselsysteem. Zonder deze kracht zal de voedselsector minder snel veranderen, terwijl de noodzaak om te verduurzamen groot is.
Beleid kan stimuleren
De overheid kan de duurzame voedselondernemers stimuleren via wet- en regelgeving en instrumenten voor innovatie. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan vernieuwende samenwerkingsverbanden tussen lokale overheden en bedrijven, een verlaagd btw-tarief voor duurzame producten en een Garantstelling Marktintroductie Innovaties. Met dit laatste instrument stelt de overheid zich garant zodat bedrijven geld kunnen lenen bij de bank.
