Blog 3: Indirect toezicht en handhaving
In blog 1 en blog 2 van deze serie schreven wij respectievelijk over het speelveld van toezicht en handhaving in relatie tot duurzaamheidsrapportages, en het toezicht en de handhaving door de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Naast het formele toezicht en de handhaving door de overheid zijn er ook nog andere effecten van de CSRD die indirect en informeel tot toezicht en handhaving leiden. In deze blog zetten wij uiteen welke effecten dit zijn.
In de tussentijd heeft de Europese Commissie (EC) op 26 februari 2025 een Omnibus-pakket met verschillende wetgevingsvoorstellen gepubliceerd ter (verregaande) vereenvoudiging van onder andere de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en de EU Taxonomy Regulation (EU-Taxonomie). Het doel is om een verlaging van de administratieve lasten te realiseren voor alle ondernemingen tot 1000 medewerkers, en met name voor het midden- en kleinbedrijf (mkb).
Onder andere het toepassingsbereik van de CSRD verandert, waarbij de rapportageverplichtingen enkel zullen gelden voor grote ondernemingen met meer dan 1000 werknemers en een omzet van EUR 50 miljoen of meer, of een balanstotaal van EUR 25 miljoen of meer. Het toepassingsbereik wordt daarmee met 80% verminderd. Echter hebben die grote ondernemingen op wie de CSRD nog steeds van toepassing is een belangrijke plaats in onze maatschappij, door vele samenwerkingsverbanden en relaties met overheden, instanties, mkb-bedrijven, werknemers en andere stakeholders. Daardoor zal het effect van deze wetgeving door velen gevoeld worden.
Samenwerking met contractuele partners
Hoewel de CSRD als het Omnibus voorstel wordt aangenomen dus geen rapportageverplichtingen oplegt aan kleinere ondernemingen, kunnen de indirecte effecten van deze richtlijn groot zijn. Grote ondernemingen zullen de naleving van hun CSRD-verplichtingen namelijk moeten realiseren in samenwerking met hun leveranciers en zakelijke partners die vaak niet onder het toepassingsbereik van de CSRD vallen. Grote ondernemingen zullen daarom aanvullende eisen stellen aan hun partners in de vorm van contractuele garanties, oplevering van duurzaamheidsdata en naleving van duurzaamheidseisen. Dit zullen zij van hun bestaande partners vragen, maar ook zullen zij hier steeds meer op gaan selecteren bij de toekenning van nieuwe opdrachten of orders. Om op de lange termijn concurrerend te blijven zal het dus voor kleinere ondernemingen noodzakelijk zijn om met deze eisen rekening te houden. Dit zal leiden tot extra administratieve lasten en aanpassingen in de bedrijfsvoering. Hoewel de CSRD dus niet direct van toepassing is op kleinere bedrijven, zal de indirecte invloed aanzienlijk zijn, vooral voor bedrijven die nauw samenwerken met grote ondernemingen.
Aan- en verkoop van bedrijven
Ook op de fusie- en overnamemarkt worden de effecten van de CSRD steeds zichtbaarder. Investeerders selecteren de bedrijven waarin zij participeren al jaren (mede) op basis van duurzaamheidscriteria. Want een duurzaam business model betekent duurzame groei en waardecreatie, en daarmee een mooie beloning voor de gedane investering. De CSRD breng op de fusie- en overnamemarkt een nieuwe dynamiek met zich mee. Strategische kopers die zelf aan de CSRD moeten voldoen, kijken namelijk steeds kritischer of het over te nemen bedrijf makkelijk ingepast kan worden in hun duurzaamheidsstrategie en de rapportage daarover. Als een bedrijf nog niks aan duurzaamheid en rapportage daarover heeft gedaan, kan het voor de koper nog een flinke kostenpost worden om het bedrijf te integreren in haar groep en mee te nemen in haar rapportage. Een goede reden dus voor bedrijfseigenaren die denken aan verkoop van hun bedrijf om duurzaamheid te integreren in hun business model en inzichtelijk te maken voor binnen- en buitenstaanders hoe het bedrijf scoort op het gebied van duurzaamheid.
De stem van stakeholders
Naast strategische partners en mogelijke kopers zijn er nog meer partijen die druk uitoefenen op bedrijven om aan de slag te gaan met duurzaamheid. Zo geven jongere generaties steeds vaker aan dat zij het belangrijk vinden dat het bedrijf waarvoor zij werken duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. In de huidige krappe arbeidsmarkt is het dus aantrekkelijk voor bedrijven om te laten zien hoe duurzaam zij zijn. Tot slot volgen omwonenden, natuurbelangenorganisaties en activisten ook nauwgezet de prestaties van bedrijven. Zij trekken steeds vaker de aandacht met publicitaire acties en het aanspannen van rechtszaken. In dat kader is het als bedrijf van belang om een pasklaar en degelijk antwoord te hebben op kritische vragen over duurzaamheid en daarbij ook geen beloftes te doen die niet waargemaakt kunnen worden.
Conclusie
Ondanks de aangekondigde versoepeling van de CSRD zijn er nog steeds veel bedrijven die uitgebreide duurzaamheidsrapportages moeten opstellen. Ook bedrijven die niet onder het toepassingsbereik van de CSRD vallen merken de effecten van deze wetgeving, doordat grotere strategische partners, kopers en stakeholders steeds meer eisen stellen op het gebied van duurzaamheid. Zo sijpelt deze wetgeving steeds verder door in de samenleving en is rapportage over duurzaamheid over enkele jaren niet meer weg te denken.
Samen verder
Deze blogserie verkent de praktische uitvoering en toekomstige uitdagingen van de CSRD en de impact die deze wetgeving heeft op bedrijven en hun rapportageverplichtingen. We nodigen lezers uit om hun ideeën te delen in de reacties. Jouw inzichten zijn waardevol om samen de implementatie en handhaving van deze belangrijke wetgeving te verkennen.
Over de auteurs
Maaike Kamps is M&A advocaat bij Van Benthem & Keulen en heeft een bijzondere focus op ESG.
Mohamed El Harchaoui is een onafhankelijk adviseur op het gebied van duurzaamheidsrapportage, audit en finance met o.a. ervaring als toezichthouder bij de AFM, accountant bij BDO en group controller bij USG People.
Paul van Ruiten is onafhankelijk adviseur en trainer op gebied van duurzaamheid en ESG en o.a. voormalig directielid van TNO en de DCMR Milieudienst Rijnmond.