Europese bedrijven exporteren minstens 48 soorten pesticiden die in de Europese landbouw zijn verboden naar landen buiten de EU. Al deze illegale stoffen zijn in 2023 door de NVWA in Nederland als residu teruggevonden op geïmporteerd voedsel, zo blijkt uit onderzoek van voedselwaakhond Foodwatch. Ook Nederland doet mee aan deze handel in illegaal gif: minstens 7 soorten landbouwgif die verboden zijn in de EU-landbouw leveren Nederlandse bedrijven geld op met export. Als een boemerang komen ze weer terug op ons voedsel.

Net als elk jaar heeft Foodwatch een aanvraag gedaan bij de NVWA voor alle residu-metingen op voedsel. Uit de analyse van de nieuwe cijfers van 2023 blijkt dat het aantreffen van illegale gifresten geen uitzondering is. Van alle metingen was 17% besmet: op 887 monsters bleken resten van verboden bestrijdingsmiddelen te zitten, in totaal 87 verschillende soorten resten. Door deze data te vergelijken met de beschikbare informatie uit een Europese database voor exportmeldingen, geeft Foodwatch nieuw inzicht in de handel in pesticiden vanuit Europese landen.

Rol Nederland in handel

Zo blijken 7 soorten gevonden illegale pesticiden overeen te komen met exportmeldingen van Nederlandse bedrijven naar onder meer China, India en Turkije. Het gaat om handel in gevaarlijke verboden pesticiden zoals propiconazole (bekend als verdacht reproductieverstorend), propargite en chlorpropham (bekend als verdacht kankerverwekkend). De NVWA trof deze 7 illegale gifstoffen bijvoorbeeld aan op thee uit China, rijst uit India en sinaasappels uit Turkije.

Onethische verdienmodellen

Europa staat nog steeds toe dat in EU-verboden pesticiden worden geproduceerd en geëxporteerd naar landen buiten Europa. En er is nog een achterdeurtje in de wetgeving: via te hoge import-MRLs (maximale residu limieten) – mogen de illegale bestrijdingsmiddelen wél voorkomen op geïmporteerde producten. “Dit creëert een hypocriete situatie”, zegt Anke Bakker, campaigner van Foodwatch Nederland. “De EU beschermt eigen boeren en natuur tegen gevaarlijke pesticiden, maar laat Europese bedrijven zich wel verrijken met de verkoop aan andere landen waar burgers minder goed beschermd worden. Deze dubbele moraal is onverteerbaar.”

Boeren, plantagewerkers, hun families en andere direct omwonenden worden bij gebruik van pesticiden in de landbouw langdurig blootgesteld aan deze schadelijke middelen. Dat kan leiden tot chronische gezondheidseffecten, zoals kanker, verminderde vruchtbaarheid of neurologische stoornissen. Ook kan het om middelen gaan die bijvoorbeeld zeer gevaarlijk zijn voor bijen, vogels of onderwaterleven.

Vervolgens komen de gifstoffen vanwege oneerlijke handelsregels alsnog op ons bord terecht. In haar nieuwe rapport legt Foodwatch bloot hoeveel illegaal gif er op geïmporteerd voedsel is toegestaan. Zo mogen er op appels en perziken maar liefst 17 verschillende soorten resten van verboden bestrijdingsmiddelen voorkomen. Deze gifcocktails zijn al zorgwekkend bij ‘normale’ pesticiden, omdat er bij de maximale veiligheidsnormen geen rekening wordt gehouden met mogelijke stapeleffecten. Des te alarmerender zijn deze regels met betrekking tot verboden bestrijdingsmiddelen.

Oproep tot actie

Foodwatch roept op tot een totaalverbod op de productie en export van in Europa verboden bestrijdingsmiddelen en het afschaffen van import-MRLs. Daartoe start Foodwatch een e-mailactie gericht aan de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. De Europese Commissie beloofde om tot een exportverbod te komen. Deze belofte stamt al uit 2020, maar tot op heden ligt het wetgevingsproces stil. “Alleen met aangescherpte Europese regels kunnen we deze gifboemerang stoppen en zorgen voor eerlijke en gezonde voedselproductie wereldwijd”, aldus Bakker.

Deze e-mailactie is een vervolg van de al jarenlang lopende campagne van Foodwatch tegen de handel in verboden pesticiden. Tussen 2020 en 2024 stuurden al 83.776 consumenten een protestmail aan gifproducerenten Bayer, BASF en Syngenta.