Van akkerbouwer tot supermarkt en van bakker tot kippenboer: een diverse groep* bedrijven slaat de handen ineen om de Nederlandse landbouw vanaf de bodem te hervormen. Het resultaat? Een volkorenbrood, een ei en een beetje vlees, maar bovenal een kringloop die beter sluit.

Lokale productie

Deze groep vertaalt kringlooplandbouw letterlijk naar brood op de plank door -heel verfrissend- de handen uit de mouwen te steken. Boeren, producenten, supermarkten en milieuorganisaties hebben regelmatig verschillende standpunten, maar op cruciale punten zijn ze het vaak eens met elkaar. Denk aan meer lokale productie, minder verspillingen en een betere positie voor de boer. Dat is waar deze bedrijven elkaar vinden.

Kringloop

Ze starten in Groningen. Daar zaaien de deelnemende akkerbouwers tarwe in van toeleverancier Agrifirm. Terwijl de meeste tarwe uit Nederland alleen wordt gebruikt voor veevoer, is deze geschikt om brood van te bakken. Over de akkers rijden ze de mest van Kipster-kippen uit. Meelfabriek De Jongh maalt het graan voor Bakkerij Fuite. Het volkorenbrood dat zij bakken, is te koop bij Lidl. Brood dat overblijft wordt in samenwerking met Nijsen Company deels verwerkt in het kippenvoer voor de Kipster-kippen. De kippen zetten het om in eitjes, ook verkrijgbaar bij Lidl. En de kippenmest? Die is voor op de akkers. Als de kippen te oud zijn om goed eieren te leggen, dan maken ze er vleesproducten van, ook verkrijgbaar bij Lidl. Ook dat is vernieuwend.

Duurzaam vooruit

Ruud Zanders, grondlegger van Kipster en initiatiefnemer: “We proberen nu met veel moeite de kringloop duurzamer te sluiten. Dat ging vroeger vanzelf. Mijn overgrootmoeder had zelfs nog een oventje op het erf waar ze zelf brood in bakte. De resten van het land gingen naar de varkens en de kippen. Niets werd verspild en van import uit andere werelddelen was geen sprake. Dat is waar wij weer naartoe werken. Niet omdat we terugverlangen naar vroeger, maar omdat we duurzaam vooruit willen.”

Voor dezelfde prijs

Of dit project succesvol is, hangt af van hoe je het bekijkt. Dat een heterogene groep bedrijven een autonome keten vormt, is geslaagd. Dat hierdoor lokale kwaliteitsproducten met een significant lagere CO2-footprint voor dezelfde prijs in de supermarkt liggen, dat de boeren een kleine opslag krijgen, en dat de reststromen op de juiste plek terechtkomen, maakt het ook geslaagd. Tegelijkertijd brengt deze samenwerking een kwetsbare disbalans in ons voedselsysteem aan het licht. Het is de ketenpartners niet gelukt de kringloop echt te sluiten. Zo is er meer Kipster-mest dan goed is voor de akkers, hebben ze (minimaal) bestrijdingsmiddelen en kunstmest ingezet, en vormen de broodresten slechts een beperkte component van het kippenvoer.

Voedselsysteem duurzamer

Ruud van Kipster over het waarom van dit initiatief: “De vraag hoe we ons voedselsysteem duurzamer en bestendiger kunnen inrichten, heeft me al jaren in zijn greep. Nu de geopolitieke onrust mondiaal toeneemt, is het vraagstuk actueler dan ooit. Vandaag de dag is er eten in overvloed. Dat komt onder meer door een mondiaal netwerk van lange aanvoerlijnen. Denk aan soja uit Brazilië en de VS of aan graan uit Oekraïne. Veruit het meeste van deze gewassen wordt opgegeten door ons vee. Ik wil niet de onheilsprofeet uithangen, maar er zijn veel redenen te verzinnen waardoor die lange ketens niet tot in de eeuwigheid standhouden. Klimaatverandering, ziektes en plagen, protectionisme en oorlog of een ongelukkige combinatie hiervan kan zo een onherstelbare kink in de kabel veroorzaken. Met dit experiment[RZ1]  beogen we het systeem te hervormen.”

Nederlands product

Quirine de Weerd, hoofd corporate affairs Lidl Nederland: “Dit brood is voor klanten die willen kiezen voor een lekker en voedzaam Nederlands product. We zijn blij om een van de kartrekkers te zijn van dit initiatief, want zo bouwen we samen aan een korte keten voor een goede voedselvoorziening. Tegelijkertijd gaan we verspilling tegen. Als we met de akkerbouwers, de bakker en de kippenboer gezamenlijk aan een beter perspectief werken, dan is dit project van onschatbare waarde voor iedereen.”

* De groep bestaat uit:

  • Agrifirm (Zaaigoed)
  • Akkerbouwers (Ron Bosma, vader en zoon Derk en Tom Bosscher, vader en zoon Cors en Leendert Jan Onnes, en Otto Knottnerus)
  • Bakkerij Fuite
  • Kipster (Eieren en vlees)
  • Lidl Nederland
  • Meelfabriek De Jongh
  • Nijsen Company (Kippenvoer)