Een rapport geschreven door Publieke Zaken en QuO Mare beweert dat een fossielvrij Nederland in 2050 meer zal kosten dan een CO2-neutraal Nederland, zoals de portal duurzaam-ondernemen.nl afgelopen woensdag berichtte. ‘Fossielvrij’ betekent geen gebruik van kolen, olie en gas, terwijl ‘CO2-neutraal’ verwijst naar het afvangen en opslaan van de CO2-uitstoot van voortgezet olie- en gasgebruik en ‘blauwe’ waterstofproductie met CCS (carbon capture and storage; CO2-opslag). De afhankelijkheid van onze klimaatdoelen op een technologie die al lang door de industrie wordt gepromoot als een betaalbare klimaatoplossing, maar steeds bewijst meer te kosten dan verwacht [1], is riskant. Uitstoot opvangen, in plaats van vermijden, is niet efficiënt, het is dweilen met de kraan open.
Dit rapport lijkt geschreven te worden met een politieke agenda, met zinnen als “extra gemaakte kosten [van de energietransitie voor het bedrijfsleven] zullen zoveel mogelijk doorbelast worden en daarmee indirect terechtkomen bij de consument, lees burger, of kiezer”. Publieke Zaken omschrijft zichzelf op hun website als volgt: “Publieke Zaken zorgt dat u met overheid, politieke spelers of andere maatschappelijke organisaties kunt overleggen als regelgeving een cruciale impact heeft op de continuïteit van uw bedrijf.” [2] De andere organisatie, QuO Mare, schrijft dat het de olie-industrie helpt bij het optimaliseren van het mengen van ruwe olie. [3]
De auteurs gebruiken een bedrijfseigen model van QuO Mare, met aannames in het voordeel van het CO2-neutraal scenario. Bijvoorbeeld: “Kostenverminderingen van nieuwe technieken door middel van technologische ontwikkeling en schaalvoordelen worden niet meegenomen in het model. Zo zijn de CAPEX-kosten van elektrolysers [red: gebruikt voor groene waterstof] constant verondersteld.” Tegelijkertijd wordt aangenomen dat de prijs van CO2 in het EU-emissiehandelssysteem stijgt – een voldoende hoge CO2-prijs is nodig voordat CCS commercieel levensvatbaar is. Zo viel een pilot CCS project, ROAD, in 2017 door de mand vanwege te lage CO2 prijzen. [4, 5]
Een andere aanname is dat door CO2 op te slaan alle broeikasgasemissies worden vermeden. Maar bij de winning en transport van gas en olie komen broeikasgassen zoals methaan vrij, die niet opgeslagen kunnen worden. Methaan is een sterker broeikasgas dan CO2, wel dertig tot zeventig keer zo sterk, afhankelijk van de gekozen tijdshorizon. [6]
Maar de meest in het oog springende aanname is de beschikking over een hoeveelheid CO2-opslag die niet bestaat. De huidige Nederlandse CCS-projecten Porthos en Aramis beloven tot 24,5Mton CO2 per jaar op te slaan, als ze aan het eind van dit decennium operationeel zijn, maar zullen voor 2050 uitgeput zijn. [7] De auteurs gaan er echter van uit dat in 2050 70Mton CO2 per jaar ergens kan worden opgeslagen (er zal “gebruik gemaakt gaan worden van CO2-opslagcapaciteit in het buitenland, met name in Noorwegen”). Deze afhankelijkheid van CO2-export wordt weggemoffeld, terwijl de 3,5Mton groene waterstof die volgens de auteurs geïmporteerd moet worden in het fossielvrije scenario in de conclusie wordt gebruikt om te beargumenteren dat Nederland hierdoor afhankelijker wordt van import.
De auteurs concluderen dat de twee scenario’s “hetzelfde einddoel [bereiken]: geen uitstoot van CO2 richting de atmosfeer.” Zelfs als de aannames zouden kloppen, levert het ‘CO2-neutrale’ scenario andere problemen op: een CO2-neutraal scenario met CCS en blauwe waterstof leidt tot een Nederland in 2050 dat sterk afhankelijk is van fossiele brandstoffen (wat Nederland kwetsbaar maakt voor schommelingen in de gasvoorziening zoals in 2022) en van steeds grotere ondergrondse CO2-opslag in het buitenland. Bovendien is luchtvervuiling door het verbranden van fossiele brandstoffen nog steeds een probleem.
Volgens de berekeningen van Publieke Zaken en QuO Mare levert het fossielvrije scenario €27,6 miljard extra investeringskosten op ten opzichte van het CO2-neutrale scenario in de loop van 25 jaar (ofwel gemiddeld €1.1 miljard per jaar). Vergeleken met de €39-46 miljard per jaar aan subsidie die de overheid daadwerkelijk toekent voor het gebruik van fossiele brandstoffen [8], valt dat eigenlijk enorm mee. Dit wordt niet in het rapport vermeld.
De energietransitie vormt een bedreiging voor de olie- en gasindustrie. Misleidende rapporten kunnen worden ingezet om twijfel te zaaien in de politiek en de transitie te vertragen [9], en worden vervolgens door de media opgepikt. CCS wordt door de olie-industrie gebruikt om verdere uitbreiding van olie- en gaswinning te rechtvaardigen, terwijl uit interne communicatie blijkt dat zij weten dat het geen klimaatoplossing is. [10] IRENA, een intergouvernementale agentschap met observer status aan de VN, stelt vast: “Technologieën voor het vastleggen van koolstof mogen geen hulpmiddel zijn om de zwakke businesscase voor het voortzetten van het gebruik van fossiele brandstoffen te ondersteunen, maar ze spelen wel een rol bij het aanpakken van aspecten van emissiereductie die andere technologieën niet kunnen aanpakken.” [11] Denken dat CCS de redding van de Nederlandse fossiele brandstofindustrie zal zijn is wensdenken – en dat is onverantwoordelijk.
Dr.-Ing. Aaron Pereira & Linda Knoester, MSc., oprichters van Solid Sustainability Research
Noten:
[2] https://publiekezaken.eu/dienstenoverzicht/
[3] https://www.quomare.com/industries/oil-gas-and-chemicals
[4] https://www.noordzeeloket.nl/en/functions-and-use/co2-opslag/
[5] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1750583618307709
[6] https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/klimaateffecten-van-methaan
[7] https://www.onsaardgas.nl/porthos-aramis
[9] Het vertragen van de transitie wordt ook wel ‘klimaatobstructie genoemd’, zie www.climateobstruction.nl
[10] https://drilled.media/news/ccs