Tot en met 2030 blijft de leveringszekerheid van elektriciteit mede door goede verbindingen met het buitenland hoog. Na 2030 neemt de leveringszekerheid af. Dit blijkt uit de Monitor Leveringszekerheid 2024 van TenneT.

In Nederland en in de meeste landen in Europa is de ontwikkeling ingezet van verdere elektrificatie van de samenleving, een afname van elektriciteitsproductie uit kolen- en gascentrales en een toename van het aandeel zon- en windenergie. Hiermee wordt het elektriciteitssysteem in toenemende mate weersafhankelijk. De combinatie van deze ontwikkelingen leidt op termijn tot een afname van de leveringszekerheid. In de ‘Monitor Leveringszekerheid 2024’ adviseert TenneT het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat om via een uitvoeringsplan de juiste beleidsmaatregelen te nemen om ook na 2030 de leveringszekerheid op het hoge niveau te houden dat Nederland gewend is..

Monitor Leveringszekerheid

In het rapport ‘Monitor Leveringszekerheid 2024’ analyseert TenneT aan de hand van tientallen scenario’s of er voldoende productiecapaciteit in Nederland beschikbaar is om aan de binnenlandse elektriciteitsvraag te kunnen voldoen op de korte, middellange en lange termijn. Nieuw aan dit jaarlijkse advies aan het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat is een analyse van de economische levensvatbaarheid van regelbaar vermogen. Deze analyse is toegevoegd om de levensvatbaarheid van bijvoorbeeld batterijen, vraagrespons, gascentrales en nucleaire opwek in kaart te brengen en mee te nemen in de scenario’s voor leveringszekerheid. Uit deze analyse blijkt dat bijna alle capaciteit uit gas- en kerncentrales ‘waarschijnlijk levensvatbaar’ of ‘zeer waarschijnlijk levensvatbaar’ is over de geanalyseerde periode tot 2033. Batterijcapaciteit en vraagrespons vertonen enige risico’s qua economische levensvatbaarheid in 2028. Dit verbetert in latere jaren en tegen 2033 is de verwachte hogere batterijcapaciteit en vraagrespons zeer waarschijnlijk wél levensvatbaar.

Conclusies

  • In vergelijking met de vorige editie van de Monitor is er in de jaren tot 2030 een verbetering van de leveringszekerheid. Nationaal zien we een hogere elektriciteitsvraag en vermindering van regelbaar vermogen. Toch is er sprake van een verbeterde leveringszekerheid, omdat het productievermogen in omringende landen op peil blijft.
  • Na 2030 is er sprake een duidelijke verslechtering van de leveringszekerheid. Dat komt vooral door toenemende vraag naar elektriciteit, terwijl het aanbod uit regelbare kolen- en gascentrales juist afneemt. Dit in combinatie met achterblijvende groei van flexibiliteit in de vorm van vraagrespons, batterijen en nieuw CO2-vrij regelbaar vermogen leidt ertoe dat in steekjaar 2033 de betrouwbaarheidsnorm* van 4 uur wordt overschreden tot ruim 14 uur. Deze ontwikkelingen manifesteren zich niet alleen in Nederland, ook in andere landen leidt dit tot grotere wederzijdse afhankelijkheid.
  • Het belang van interconnectoren naar bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk of Noorwegen zal ook na 2030 groot zijn.

Advies

Maarten Abbenhuis, COO TenneT: “Tot en met 2030 zitten we, wat leveringszekerheid betreft, in Nederland veilig. Gezien de verslechtering van de leveringszekerheid na 2030 en de grote wederzijdse afhankelijkheid tussen Europese landen adviseren wij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat om met een uitvoeringsplan te komen. Belangrijk is dat we in Nederland regelbaar productievermogen behouden of investeren in nieuw regelbaar vermogen. Bij voorkeur CO2-neutraal. Vanuit marktprincipes is het belangrijk om vraagsturing en opslag te stimuleren om vraag en aanbod altijd in balans te kunnen houden.”

TenneT adviseert voor het opstellen van het uitvoeringsplan om met een integrale blik naar de inrichting van de energiemarkt te kijken, waarbij niet alleen gedacht moet worden aan het toevoegen van sturingsmiddelen maar ook het wegnemen van marktverstoringen. Zo zou het beter zijn als de salderingsregeling voor zonnepanelen wordt beëindigd. Ook zou een meldingsplicht voor voorgenomen sluiting van conventionele elektriciteitscentrales overwogen kunnen worden om tijdens de transitie de leveringszekerheid te waarborgen.

Tenslotte adviseert TenneT de leveringszekerheid nadrukkelijk mee te nemen in de beleidskeuzes voor de verdere ontwikkeling van het energiesysteem na 2030, bijvoorbeeld als onderdeel van de uitwerking van het Nationaal Plan Energiesysteem.

Leveringszekerheid als fundament

Abbenhuis: “Leveringszekerheid is een van de fundamenten van de samenleving zoals we die kennen. Het belang om altijd en overal de beschikking te hebben over elektriciteit is groot. Niet alleen voor de economische ontwikkeling en het creëren van welvaart, maar ook voor het succes van de energietransitie is leveringszekerheid cruciaal. Er is nu nog voldoende tijd om de juiste beleidsmaatregelen te nemen om ook na 2030 de leveringszekerheid op het hoge niveau dat Nederland gewend is te houden.”

* Deze norm is een verwachtingswaarde voor het aantal uren per jaar dat met de beschikbare productiecapaciteit niet aan de vraag zal kunnen worden voldaan, de zogenaamde Loss of Load Expectation (afgekort LOLE). Als criterium voor de adequaatheid van een systeem wordt een maximale LOLE-waarde gehanteerd: het aanvaardbaar geachte risico dat gedurende een bepaalde hoeveelheid uren per jaar niet aan de vraag zou kunnen worden voldaan; deze waarde vertaalt zich eenduidig in de hoeveelheid tenminste vereiste productievermogen. De gehanteerde LOLE-norm voor de beoordeling van het Nederlandse systeem bedraagt 4 uren per jaar.