Rechtbank: ‘KLM doet aan greenwashing’

De rechtbank van Amsterdam heeft bepaald dat KLM’s marketing over duurzaam vliegen misleidend is. Deze rechtszaak is wereldwijd de eerste die misleidende duurzaamheidsclaims van de luchtvaart aanpakt. De uitspraak schept een belangrijk juridisch precedent met gevolgen voor de hele internationale luchtvaartsector.  Vanaf nu zal deze minder makkelijk wegkomen met misleidende duurzaamheidsclaims.

De rechtbank oordeelt dat 15 van de 19 voorgelegde uitingen van KLM misleidend en daarom onrechtmatig zijn. Het gaat onder andere om KLM’s bewering dat ze op weg zijn naar ‘een duurzamere toekomst’, hun doelstelling om in lijn met Parijs te zijn en hun service waarbij klanten de klimaatimpact van hun vlucht kunnen ‘compenseren’.

De rechtbank zegt dat deze claims gebaseerd zijn op vage en algemene verklaringen over milieuvoordelen, en daarmee misleidt KLM de consument. Ook wordt een te rooskleurig beeld geschetst over alternatieve brandstoffen (SAF) en herbebossing, meent de rechtbank. Deze oplossingen verminderen de negatieve milieuaspecten van vliegen slechts marginaal en wekken ten onrechte de indruk dat vliegen met KLM duurzaam is, aldus de rechtbank.

Greenwashing

De zaak werd aangespannen door burgerbeweging Fossielvrij NL en campagnegroep Reclame Fossielvrij, ondersteund door milieurechtenorganisatie ClientEarth. Ook hebben ruim 14.000 mensen aangegeven de rechtszaak te steunen door een petitie te tekenen.

De eisers gaan de zaak nog nader bestuderen, maar de eerste reactie is zeer positief.

Hiske Arts, campaigner bij Fossielvrij NL: “Dit is een enorm belangrijke overwinning in de strijd tegen greenwashing. De rechtbank had niet duidelijker kunnen zijn: bedrijven mogen niet beweren dat ze gevaarlijke klimaatverandering aanpakken, als ze in werkelijkheid de crisis aanwakkeren. Met hun ‘groene’ marketing wekt KLM het misplaatste vertrouwen dat ook iemand met klimaatzorgen met een gerust hart aan boord kan stappen. Gelukkig heeft de rechter een stokje gestoken voor deze strategie om het grote publiek en politici in slaap te sussen.”

Uitstoot moet snel omlaag

De realiteit is dat de luchtvaart veel uitstoot veroorzaakt. Klimaatwetenschappers benadrukken dat de uitstoot in dit decennium fors naar beneden moet, als we de planeet leefbaar willen houden. Uit onderzoeken van CE Delft en NLR blijkt dat in 2030 de Nederlandse uitstoot van de luchtvaart 30 – 77 procent gereduceerd moet zijn, om in lijn te zijn met het klimaatakkoord van Parijs. KLM’s absolute reductiedoel is slechts 12 procent. De onderzoekers concluderen dat technologische oplossingen niet in staat zijn om de uitstoot snel genoeg naar beneden te brengen en dat daarom vermindering van de vraag noodzakelijk is. KLM blijft echter juist inzetten op groei van het aantal vluchten, lobbyt tegen klimaatbeleid en verzet zich bij de rechter tegen krimpmaatregelen. En alsnog doet KLM alsof het bijdraagt aan een duurzamere wereld.

Johnny White, advocaat bij ClientEarth: “Dit is ’s werelds eerste uitspraak die laat zien dat grootverbruikers van fossiele brandstoffen niet ongestraft kunnen doen alsof ze onderdeel van de oplossing voor de klimaatcrisis zijn. Kunstgrepen als ‘vliegen op alternatieve brandstoffen’ en ‘CO2-uitstoot compenseren’ klinken weliswaar goed voor het klimaat, maar het risico is dat ze een tegenovergesteld effect hebben: ondanks dat ze nauwelijks uitstoot besparen, wekken ze toch de indruk dat vliegen groen kan zijn, waardoor meer mensen zullen besluiten toch te vliegen. Alle luchtvaartmaatschappijen zouden lering moeten trekken uit deze uitspraak.”

Verbod op fossiele reclame

De rechtbank verbindt helaas geen verdere eisen aan de uitspraak, zoals een uitdrukkelijk verbod om in de toekomst soortgelijke reclame te maken.

Arts: “Zonder het uitdrukkelijke verbod van de rechtbank op soortgelijke claims in de toekomst, maken we ons zorgen dat KLM en de rest van de luchtvaartindustrie nieuwe manieren zullen vinden om hun gevaarlijke groene sprookjes te blijven vertellen. Dit is precies waarom we een reclameverbod nodig hebben voor producten die sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, zoals een vliegticket.”

Rosanne Rootert, campaigner bij Reclame Fossielvrij: “Het aanpakken van greenwashing is momenteel een kat-en-muisspel. Als er één misleidende campagne wordt gestopt, duiken er weer tien nieuwe op. En je kunt pas reageren als het kwaad al geschied is: mensen hebben de reclames al gezien. Een volledig verbod op fossiele reclame, zoals voor vliegreizen, is de enige manier om greenwashing door deze bedrijven echt uit te bannen. De EU legde reclame voor tabak al aan banden. Het is een logische vervolgstap om dezelfde voorzorgsmaatregelen te nemen voor deze producten, die zeer schadelijk zijn voor de gezondheid, de natuur en het klimaat. Waarom zou de verkoop van iets schadelijks nog extra aangewakkerd mogen worden met reclame?”

Reactie KLM

Woordvoerder van KLM Marjan Rozemeijer over het vonnis: “Onze communicatie over duurzaamheid moet eerlijk en transparant zijn. We hebben hierin al belangrijke stappen gezet en gebruiken de 19 uitingen die centraal stonden in deze zaak al langere tijd niet meer. We zijn blij dat de rechtbank heeft geoordeeld dat we met onze klanten en partners kunnen blijven communiceren over onze aanpak om luchtvaart te verduurzamen. We zijn continu aan het leren hoe we ze hierin het beste kunnen meenemen. Bewustwording en communicatie over duurzaamheidsdoelstellingen, -activiteiten en dilemma’s vinden wij van wezenlijk belang. Daarmee bereiken we overheden, brandstofleveranciers, kennisinstellingen, NGO’s, vliegtuigfabrikanten en klanten, allemaal partijen die nodig zijn om vliegen minder vervuilend te maken. Het is goed dat de rechtbank ons meer duidelijkheid geeft over wat er kan en hoe wij op transparante en eerlijke wijze over onze aanpak en activiteiten kunnen blijven communiceren.

We bestuderen de uitspraak en komen er inhoudelijk op een later tijdstip op terug.”