Demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat heeft maandag de Kennisagenda strategische autonomie voor grondstoffen in ontvangst genomen. “Deze agenda komt precies op tijd,” aldus Adriaansens. “Kennisopbouw is essentieel voor het slagen van onze grondstoffenstrategie.”

Jacqueline Vaessen, boegbeeld van ChemistryNL, overhandigde de Kennisagenda tijdens de ChemistryNL Summit in Den Haag over kritische grondstoffen in de energietransitie. Adriaansens gaf aan dat het niet alleen een technische agenda is, maar ook een geopolitieke agenda. “We weten dat we dit als Nederland, als Europa niet alleen kunnen en dat we een weg moeten vinden om samen te werken met de wereld om ons heen. Ik heb er alle vertrouwen in dat ons dat gaat lukken.”

De Kennisagenda is een gezamenlijke inspanning van ruim honderd vertegenwoordigers uit de overheid, onderzoek en het Nederlandse bedrijfsleven, op initiatief van Topsector ChemistryNL en het MaterialenNL Platform. Ook de Koninklijke VNCI heeft een bijdrage geleverd aan de agenda, in samenwerking met VNCI-leden Nobian, Nyrstar, Albemarle, Nedmag en Shell.

Nieuwe werkelijkheid

“Industrie en politiek moeten het schijnbaar onbeperkte aanbod van materialen niet langer als een gegeven zien”, zei Vaessen bij de opening van de top in Den Haag. De maatschappij en economie moeten zich voorbereiden op een nieuwe werkelijkheid als het gaat om materialengebruik, risico’s beheersen en kansrijke oplossingsrichtingen ontwikkelen. Deze nieuwe werkelijkheid roept veel vragen op bij bedrijven, burgers, de overheid en wetenschap. In de Kennisagenda komen al die vragen samen.

Sleutelrol chemie

Vaessen sprak over een sterke sense of urgency: “Sterker nog, de energietransitie is niet mogelijk zonder grondstoffentransitie.” Ze ziet hiervoor een sleutelrol weggelegd voor de chemie. “Nederland kan hier het voortouw in nemen. We zijn een kennisland met een sterke chemische sector, op een centrale positie in Europa. Maar dan moeten we stoppen met praten en elkaar vliegen afvangen. Er zijn geen perfecte oplossingen. Laten we de krachten bundelen en aan de slag gaan!”

Re-invest chemistry

Nobelprijswinnaar Ben Feringa – panellid en eregast tijdens de top in het Marriott Hotel in Den Haag – uitte zijn zorgen over het achterblijven van de grondstoffentransitie. “We praten veel over de energietransitie. Maar ik maak me als chemicus zorgen over de vraag waar we in de toekomst onze producten van gaan maken. We moeten hiervoor andere manieren vinden. Chemie kan dat, maar dat kost tijd. We moeten realistisch zijn – het duurt zomaar twintig jaar van lab naar markt. We have to re-invent chemistry.”

Ook recent onderzoek van Topsector ChemieNL toont aan dat het tekort aan grondstoffen voor energietechnologieën gaat wringen met de doelstellingen voor een groene transitie in 2030 en 2050. De onlangs door de Europese Commissie voorgestelde Critical Raw Materials Act laat een vergelijkbaar beeld zien. De Europese mineralen- en metaalsector staat voor enorme uitdagingen als het gaat om de levering van kritieke grondstoffen en deze moeten worden aangepakt met gerichte acties en sectoroverschrijdende innovaties.

Rem op economie

“We moeten voorkomen dat een potentieel tekort aan critical raw materials een rem zet op de economische ontwikkeling in Nederland”, zegt Erik Verbrugge, beleidsadviseur Innovatie bij de VNCI, en betrokken bij de samenstelling van de Kennisagenda. “Hierbij gaat het niet alleen om het zeker stellen van toevoer van primaire grondstoffen, maar ook om herontwerp van producten, substitutie, hergebruik en recycling en andere opties die een mogelijk tekort kunnen voorkomen.”

Met de Kennisagenda is een eerste stap gezet om de collectieve kennisbasis rond dit onderwerp te vergroten. De volgende stap is het programmeren van onderzoek en innovatie. Hiervoor willen ChemistryNL en het MaterialenNL Platform de krachten bundelen en zich inzetten om deze en andere initiatieven verder te ontwikkelen en ondersteunen. Een projectaanvraag voor het Nationaal Groeifonds behoort tot de mogelijkheden.