Is polderrijst een haalbaar circulair alternatief voor koeien op veengrond? Deze week is een proefexperiment van start gegaan. Op 22 mei plantten onderzoekers van Universiteit Leiden en Wageningen University & Research (WUR) zo’n 3.000 rijstplanten op het Polderlab bij Leiden.

De onderzoekers willen rijst testen als middenweg voor duurzaam veenlandbeheer in de toekomst: het waterpeil verhogen maar toch voedsel produceren. Bovendien vermindert het lokaal verbouwen van rijst de import van voedsel uit het buitenland verder en past het goed in een meer circulaire landbouw.

Rijst zou voor Nederland een interessant gewas kunnen zijn omdat het goed groeit op onder water gelopen land. Dit betekent dat veenmineralisatie en bodemdaling een halt wordt toegeroepen. Ook kunnen problemen met zeewaterindringing en verzilting worden beperkt door hogere zoetwaterstanden. Bovendien kunnen de rijstvelden een waardevolle habitat vormen voor waterrijke soorten zoals amfibieën en libellen.

Maar kan rijst echt groeien op veengronden in Nederland? Hoewel verschillende innovatieve boeren in Nederland de afgelopen jaren hebben geëxperimenteerd met rijst, is het nog niet duidelijk of het werkt. Voor dit experiment verkregen de onderzoekers een rijstsoort die onlangs met succes is geïntroduceerd in Noord-Zwitserland en dus het Nederlandse klimaat aan zou moeten kunnen.

Win-win

Als alles goed gaat, hopen de onderzoekers de rijst eind september te kunnen oogsten. Onderzoeker Julian Helfenstein vertelt: ‘In Noord-Zwitserland is rijst door verschillende boeren in veengebieden opgenomen. Dat bleek een win-win voor de biodiversiteit en de boeren. Er lijkt dus een groot potentieel te zijn in Nederland met een vergelijkbaar klimaat maar veel grotere veengebieden.’

Maar dan nog blijven er veel open vragen. Helfenstein: ‘Waar is het zinvol om rijst te verbouwen? Hoe kan rijst worden geoogst terwijl de velden geïnundeerd blijven? Wat zijn de gevolgen voor de uitstoot van broeikasgassen, het weglekken van fosfor uit verzadigde veengebieden, de waterregulering en het behoud van de biodiversiteit? Kan de veenlandbouw, die momenteel wordt gedomineerd door zuivelproductie, overgaan op landbouw op basis van rijst? Het beantwoorden van deze vragen zal ook waardevol zijn voor andere landen op hoge breedtegraden die proberen over te schakelen op duurzamere landbouwpraktijken op veengronden.’

Polderlab

Het experiment wordt uitgevoerd in het Polderlab, een stuk landbouwgrond in bezit van burgercoöperatie Land van Ons. In dit lab doet Universiteit Leiden onderzoek naar de landbouw van de toekomst. Onderzoeker Maarten Schrama van het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden: ‘De grote vraag is natuurlijk of het niet enorme ecologische nadelen zal hebben. Stoot dit rijstveld niet te veel methaan uit? En wat doet het met de waterkwaliteit? Dat nemen we mee in ons onderzoek. Voor gewassen in de natte delen van het laagland zijn nieuwe ideeën nodig. In het Polderlab hopen we snel te leren waar de landbouw in het laagland naartoe moet.’

Interdisciplinair onderzoek

Het interdisciplinaire karakter van het project blijkt ook uit de teamleden: Julian Helfenstein van Environmental Sciences (Wageningen), Tom Schut van Plant Sciences (Wageningen), Aart van der Linden van Animals Sciences (Wageningen), en Maarten Schrama van de Universiteit Leiden. Daarnaast is er Sander Roeleveld: de boer die dit alles mogelijk maakt.