Meer dan een jaar aan grondige voorbereiding ging vooraf aan de 108 nieuwe koffieautomaten met duurzame koffie en thee die de firma MAAS de komende drie weken in de gebouwen op de campus van TU Eindhoven installeert. Jeroen Zegveld, Bregje Portier-Van der Steijn en Bertie Fijneman waren de aanjagers voor het duurzaam inkopen van de dagelijkse en onontbeerlijke portie cafeïne. De grootste veranderingen: nieuwe duurzame koffie, theezakjes in plaats van automatenthee, 11 automaten met vegan havermelk én het verdwijnen van de wegwerpbekers.

De 124 koffieautomaten op de TU/e-campus brouwden in 2021 in totaal zo’n anderhalf miljoen bekertjes koffie, thee of warme chocolademelk. Je zou kunnen constateren dat koffie een belangrijke levensbehoefte is van wetenschappers en studenten. Onderzoek en onderwijs drijven op het dagelijkse shotje cafeïne, getapt bij een van de vele automaten die onze campus rijk is. “Koffie is een primaire behoefte”, zegt ook Bregje Portier-Van der Steijn. In haar rol als beleidsmedewerker bij het Facility Management Center beoordeelde ze mede de koffieleveranciers op duurzaamheid.

De  huidige koffieleverancier MAAS kwam na een uitgebreide aanbesteding als beste uit de bus en blijft de komende twaalf jaar hofleverancier van het zwarte goud aan onze campus. “In het contract zit daarnaast ruimte om periodiek de keuze voor de koffiebonen aan te passen”, zegt Jeroen Zegveld, strategisch inkoper bij Finance & Control. “De vorige koffie-aanbesteding liep op 1 mei 2023 af. Als inkoper trek ik dan aan de bel dat we een nieuwe aanbesteding moeten opzetten. Dat kost veel tijd, daarom zijn we begin 2022 al begonnen met de voorbereidingen.”

Specifieke eisen

“Duurzaamheid was altijd al onderdeel bij aanbestedingen, maar sinds er centraal beleid is om duurzaam in te kopen, is het nog belangrijker geworden”, zegt Zegveld. “In de vorige aanbesteding moesten bedrijven die inschreven een duurzaamheidscertificaat hebben. Inmiddels zijn onze eisen wel wat specifieker: we willen precies weten waar de koffie vandaan komt, wat de CO2-uitstoot van het produceren ervan is, hoe de werkomstandigheden van de arbeiders daar zijn, et cetera. We hadden voor dit project een team van drie personen die beoordeelden op duurzaamheid, onder wie een student vanuit de Go Green Office”, vertelt Zegveld. “Het is niet meer iets dat we ‘erbij’ doen, het is leidend en komt vanuit onszelf.”

“Duurzaamheid was nu een belangrijk criterium, het telde voor veertig procent mee in de keuze voor de koffieleverancier”, aldus Zegveld. Er zijn zes duurzaamheidsthema’s waarnaar gekeken wordt: milieu, klimaat, ketenverantwoordelijkheid, innovatiekracht, circulariteit en sociale duurzaamheid.

Daklozen

Portier verduidelijkt: “MAAS heeft drie verschillende koffiebonen aangeboden, elk met de nadruk op een ander duurzaamheidsaspect. Bij de Blendstar speelde bijvoorbeeld ketenverantwoordelijkheid een grote rol. Die koffie komt uit Ethiopië en wordt daar gebrand en verpakt, de hele keten vindt daar plaats. Bij de Optimist-koffie lag de nadruk op sociale verantwoordelijkheid. Hun koffie wordt gebrand door daklozen in Eindhoven. En de bonen van Circle of Beans scoorden goed op circulariteit, omdat de bonen worden gebrand op biogas gemaakt van koffiedrab en worden verpakt in herbruikbare emmers. Zo zijn ze allemaal duurzaam op hun eigen manier.”

Twee dagen lang mocht de TU/e-gemeenschap eind februari de drie koffiesoorten proeven en mee kiezen. 584 TU/e’ers stemden op hun favoriet. De Blendstar werd uiteindelijk gekozen voor de reguliere automaten. In de drie luxere koffiestations in Gemini, MetaForum en Flux, wordt de Morgen (tijdens de test heette deze koffie Optimist) geschonken. Daarnaast komt in alle grote gebouwen een vegan koffieautomaat met havermelk als topping. Voor dezelfde prijs (0,55 euro). “Want we vinden het belangrijk dat mensen duurzame keuzes kunnen maken zonder naar de kosten te kijken”, zegt Portier-Van der Steijn.

Weg met de wegwerpbeker

De nieuwe koffieautomaten geven geen wegwerpbekers meer uit. In de pantry’s van de gebouwen komen mokken te staan. In het Auditorium komt een losse automaat waar je de herbruikbare Billie Cup kunt kopen voor 1 euro. De Billie Cups komen ook in de versnaperingsautomaten in de verschillende gebouwen.

“Op 1 januari 2024 komt er een landelijk verbod op het gebruik van wegwerpbekertjes. De TU/e loopt vooruit op de wetgeving door ze nu al af te schaffen”, zegt Bertie Fijneman, projectleider van deze aanbesteding namens Facility Management Center. “De invoering van de nieuwe automaten was daar een mooi moment voor.”

Nieuwe wet

Jaarlijks worden er in Nederland 19 miljoen plastic wegwerkbekers gebruikt. Om te voorkomen dat plastic in zee belandt en om een verandering teweeg te brengen in de wegwerpcultuur, is deze nieuwe wet gemaakt, die in 2024 ingaat. “Het is wel spannend”, zegt Portier-Van der Steijn. “Er zullen discussies komen over wat duurzamer is: wegwerpbekertjes of bekers afwassen. Over het algemeen geldt dat hergebruik beter is voor het milieu. Je moet de beker dan wel meerdere keren gebruiken voordat je ‘m afwast.”

Fijneman: “Je weet dat dit weerstand gaat opleveren, want het is een verandering. Maar je mag ook trots zijn op je universiteit dat we dit gaan doen.” Zegveld grapt: “En de wereld vergaat niet hè”. “Wel zonder koffie”, repliceert Portier-Van der Steijn.

Bring your own

“Onze gemeenschap raakt steeds meer gewend aan het feit dat ze zelf hun beker moeten meebrengen. In alle pantry’s komen theeglazen en mokken en bij bijeenkomsten met gasten zijn er Billie Cups te koop in de automaten en, gedurende openingstijden, bij de kantines. We zijn hiermee een voorloper, maar in januari moet iedereen eraan geloven”, zegt Fijneman. “We zijn een communicatiecampagne gestart om mensen ervan bewust te maken dat de papieren bekertjes eruit gaan.”

Theedrinkers

Ook de theedrinkers komen aan hun trekken, met zes verschillende duurzame theesoorten, vertelt Fijneman. “De automaten hebben een speciale toevoer voor heet water. Geen naar koffie smakende thee meer dus. En de automaten hebben drie opties voor de watertemperatuur voor thee. Zwarte, groene en witte thee vragen allen een andere temperatuur.”

Minder automaten

De nieuwe automaten zijn kleiner, kunnen preventief storingen melden en zijn modulair gebouwd, zodat bij problemen onderdelen vervangen kunnen worden, in plaats van de hele machine. En ze zijn simpeler geworden, doordat er geen bekeruitgifte meer in zit. “Hij geeft altijd koffie, ook als er geen beker onder zit”, zegt Fijneman. “Dat gaat geheid een keer mis, maar dat gebeurt je maar één keer.”

Het aantal automaten wordt iets teruggebracht: van 124 naar 108. “We hoorden vanuit de markt dat we te veel machines hebben staan, maar we zorgen ervoor dat er minimaal in elk gebouw op de campus een machine is”, verzekert Zegveld. “Als je een halve kilometer moet lopen voor een kopje koffie, is dat niet oké”, vult Fijneman aan.

Zegveld besluit: “Koffie is belangrijk voor onze gemeenschap, het geeft een gevoel van gastvrijheid en laat mensen samenkomen”.

Foto: Jeroen Zegveld, Bregje Portier-Van der Steijn en Bertie Fijneman aan de koffie – natuurlijk in Billie Cup – in Neuron. (Bart van Overbeeke)

 

Dit artikel is een nieuwsbericht van TU/e