Op dinsdag 5 september a.s. is het weer ‘Duurzame Dinsdag’. Er ligt goud op straat. Overal zijn mensen aan de slag met duurzame, groene en sociale initiatieven. Maar de meesten blijven onzichtbaar en redden het niet. Wat een verspilling van talent en ideeën. Dat gevoel hebben Maurits Groen en Rinske van Noortwijk ieder jaar, als ze de inzendingen lezen van de vele honderden aanmeldingen bij Duurzame Dinsdag. Al 25 jaar zet Duurzame Dinsdag in voor meer ruimte voor initiatieven. Wat is er in die 25 jaar veranderd en wat is er nodig?
Wat is Duurzame Dinsdag?
Maurits: “Duurzame Dinsdag is 25 jaar geleden begonnen als Nationale Toekomst Prijs, een prijsvraag voor duurzame ideeën. Iedereen met een idee voor een duurzame en rechtvaardige samenleving was welkom. Dat maakte veel creativiteit los, honderden mensen dienden hun ideeën in. Dat is feitelijk nog steeds het geval. Inmiddels is het uitgegroeid tot evenement van formaat, dat landelijke aandacht vraagt voor initiatieven, iedere eerste dinsdag van september, Prinsjesdag van de Duurzaamheid. Dan wordt een koffertje met initiatieven aangeboden aan een bewindspersoon namens het kabinet. Dit jaar is dat demissionair minister Rob Jetten. Er is een Troonrede en er zijn lintjes. Belangrijk element is ook de dialoog tussen initiatiefnemers en Kamerleden. Die twee spreken elkaar namelijk bijna nooit. Ook door het jaar heen wordt er van alles gedaan met de initiatieven.”
Wat is er gebeurd in die 25 jaar?
Rinske: “We zijn veel meer gaan leren over transities en de rol van maatschappelijke initiatieven daarin. Daarmee komt ook meer interesse voor initiatieven. Dat zie je bijvoorbeeld aan het feit dat het Trendrapport van Duurzame Dinsdag breder wordt gelezen en er gevraagd wordt naar regionale en thema-rapporten van initiatieven. Er is meer aandacht voor de kracht van gemeenschappen en de stem van burgers. Er zijn vooral lokaal meer subsidies voor initiatieven. En je ziet bijvoorbeeld ook meer Burgerberaden. Je kunt zeggen: de burger mag weer meedoen. Maar toch is het vandaag helaas net zo moeilijk om een initiatief te realiseren als 25 jaar terug. Het blijven nog steeds gescheiden werelden.”
Wat heeft Duurzame Dinsdag bijgedragen?
Maurits: ”Duurzame Dinsdag heeft vooral de genomineerden en winnaars veel publiciteit en belangrijke samenwerkingspartners gegeven. Ook is de ondersteuningsorganisatie Versnellingshuis Nederland Circulair ontstaan en organiseert Duurzame Dinsdag vier keer per jaar Groene Spreekuren voor Tweede Kamerleden met burgerinitiatieven, beginnende duurzame bedrijven en -organisaties. Daar ben ik echt trots op. Vooral omdat het niet zo is, dat de Kamerleden de agenda bepalen. Zij vragen: Wat speelt er in de samenleving, waar wij van moeten weten?”
Welk initiatief is je het meest bijgebleven?
Rinske: “Moeilijke vraag! De initiatieven verschillen zo enorm. Meestal is het ‘t verhaal achter het initiatief, dat je het meeste raakt. Zoals Sabine Stuiver, die vertelde dat in de streek in Frankrijk (waar zij woont) zo’n droogte heerst, dat er geen water meer uit de leidingen komt. Dramatisch, voor plant, dier en mens. Ze hebben toen hun werk opgezegd en zijn er wat aan gaan doen. Dat heeft geleid tot de Hydraloop, een kleine waterzuiveringsinstallatie voor huishoudens. Super product! Maar tot op de dag van vandaag wordt hiervoor geen ruimte gemaakt bij nieuwbouw, omdat het ‘te duur’ zou zijn. Kortzichtig! Honderdduizenden huizen zijn we nu aan het bouwen, zonder rekening te houden met een waterprobleem, dat er zeker aan komt. Toen ze dat vertelde, brak ze in tranen uit: ‘Ze luisteren gewoon niet. Straks is het te laat. Dát is pas duur!’ Dit zijn de verhalen die onder je huid kruipen. Daar hebben we er bij Duurzame Dinsdag wel honderden van.”
Wat moet er gebeuren?
Maurits: “Vanuit 25 jaar Duurzame Dinsdag presenteren we aan de politieke partijen een ‘Vijfpuntenplan’. We stellen voor dat er expliciet, zichtbaar én ‘bereikbaar’ geïnvesteerd gaat worden in maatschappelijk initiatief in de breedte, in de ‘Research & Development-afdeling’ van de samenleving. Zet een Green Deal Maatschappelijk Initiatief op, waarin ondersteuning van initiatieven, onderzoek, samenwerking met de overheid en passende financiering wordt ingericht.
Passende financiering is nog altijd lastig. Financiers eisen dat initiatieven binnen een paar jaar ‘financieel zelfstandig’ worden. Maar vaak worden voor veel van de -maatschappelijk uitermate waardevolle- diensten die de initiatieven leveren niet betaald, dus vallen ze om. En dat, terwijl de initiatieven werken aan dezelfde doelen als waar de overheid miljarden voor uittrekt. Die miljarden bereiken alleen de initiatieven niet -terwijl die initiatieven hetzelfde doelen vaak voor een relatieve habbekrats kunnen realiseren. Het is de hoogste tijd dat de overheid nieuwe vrienden kiest. Niet het commerciële bedrijfsleven waar ze nu zo intensief mee werken (en die vaak kosten socialiseren, maar winsten privatiseren), maar de tienduizenden maatschappelijke initiatieven. Dat zijn veel natuurlijker bondgenoten, omdat de winstdoelstelling niet in de weg zit. Dan krijgt duurzaamheid een stimulans en kan het vertrouwen tussen overheid en burger weer groeien.”
Wat kunnen we doen?
Rinske: “Heb je een initiatief, meld je aan via de Duurzame Dinsdag website, dan zit je in een actief netwerk en praat je mee in De Haag.
Ben je ambtenaar, verdiep je in wat de samenleving al doet op jouw beleidsterrein. Kijk wat je kunt doen om dat te versterken. Initiatieven zijn toekmostverkenners. Geef initiatieven invloed op beleid.
Ben je een regulier ondernemer, realiseer je dan dat de samenleving slimmer is dan een R&D-afdeling. Echte innovatie komt van vrijdenkers. Zoek de samenwerking, maar zet de missie centraal.
Ben je financier, kijk dan verder dan financiële zelfstandigheid. Zoek samenwerking met partijen die niet per se een winstdoelstelling hoeven nastreven zoals fondsen en overheden. Samen financieren we de nieuwe wereld.”