Nu het Nederlandse kabinet en de Europese Commissie hebben besloten over te gaan tot invoering van wetgeving die bedrijven verplicht om misstanden in productieketens tegen te gaan, probeert bedrijvenorganisatie VNO-NCW die samen met haar Europese partner BusinessEurope sterk af te zwakken. Dit blijkt uit een analyse van hun lobby-uitingen, uitgevoerd door SOMO. VNO-NCW lobbyt in Nederland en Brussel met twee gezichten.

Jasper van Teeffelen, onderzoeker bij SOMO: “VNO-NCW beweert in Nederland voorstander te zijn van ambitieuze regels voor verantwoord en duurzaam ondernemen, maar voert ondertussen met BusinessEurope een sterke tegenlobby in Brussel.”

VNO-NCW was voorheen fervent tegenstander van wetgeving voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar verschoof in 2020 van standpunt. Terwijl de bedrijvenorganisatie nu in Nederland zegt vóórstander van Europese wetgeving te zijn, voert ze in Brussel samen met koepelorganisatie BusinessEurope een lobby tot op het hoogste niveau om deze regels sterk te verwateren. Deze draai lijkt deel uit te maken van een uitgekiende lobbystrategie: nu het verhinderen van nieuwe wetgeving politiek onhaalbaar is geworden, verschuift de focus van naar het vertragen en verzwakken van wetgeving voor verantwoord ondernemen. VNO-NCW en BusinessEurope pleiten onder meer voor het zo beperkt mogelijk houden van de groep bedrijven waarvoor nieuwe wetgeving gaat gelden en het sterk afzwakken van de verplichtingen voor bedrijven.

Analyse lobbybrieven en gesprekken

SOMO analyseerde de lobby-uitingen van VNO-NCW en BusinessEurope op nationaal en Europees niveau, waaronder brieven aan de Tweede en Eerste Kamer, het Europees Parlement en Eurocommisarissen. Ook werden publieke statements, reacties op consultaties en notulen van SER-vergaderingen onderzocht.

Sterke wetgeving hard nodig

Al jaren pleiten maatschappelijke organisaties en vakbonden voor de invoering van wetgeving voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, die bedrijven verantwoordelijk maakt voor het voorkomen en tegengaan van misstanden in hun productieketens. Uit verschillende kritische beleidsevaluaties en onderzoeken blijkt dat het huidige vrijwillige beleid, waaronder de convenanten voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO), onvoldoende is om structurele mensenrechtenschendingen en milieuschade door bedrijven te voorkomen, zoals uitbuiting, onderbetaling en ontbossing.

Wetgeving in de maak

In Nederland ligt momenteel het wetsvoorstel Verantwoord en Duurzaam Internationaal Ondernemen voor in de Tweede Kamer. Ook zal het nieuwe kabinet een besluit moeten nemen over de invoering van wetgeving voor verantwoord ondernemen in Nederland of Europa. De Europese Commissie brengt naar verwachting in juni een voorstel voor een EU-Richtlijn voor maatschappelijk verantwoord ondernemen uit. In maart 2021 stemde het Europees Parlement al in met een voorstel voor een dergelijke EU-Richtlijn van Europarlementariër Lara Wolters (S&D/PvdA).